Historia

III etap edukacyjny

Cele kształcenia – wymagania ogólne

  1. Chronologia historyczna.
    Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa; dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym.
  2. Analiza i interpretacja historyczna.
    Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski; dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą; wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych; wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla rozumienia świata współczesnego.
  3. Tworzenie narracji historycznej.
    Uczeń tworzy narrację historyczną, integrując informacje pozyskane z różnych źródeł; tworzy krótkie wypowiedzi: plan, notatkę, rozprawkę, prezentację; przedstawia argumenty uzasadniające własne stanowisko.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

  1. Najdawniejsze dzieje człowieka. Uczeń:
    1. porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i opisuje skutki przyjęcia przez człowieka trybu osiadłego;
    2. wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem geograficznym a warunkami życia człowieka.
  2. Cywilizacje Bliskiego Wschodu. Uczeń:
    1. lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje starożytnej Mezopotamii i Egiptu;
    2. charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie;
    3. wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw;
    4. rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu.
  3. Starożytny Izrael. Uczeń:
    1. charakteryzuje podstawowe symbole i główne zasady judaizmu;
    2. wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem, odwołując się do przykładów.
  4. Cywilizacja grecka. Uczeń:
    1. wyjaśnia wpływ środowiska geograficznego na gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji;
    2. umiejscawia w czasie i porównuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Sparcie i Atenach peryklejskich;
    3. charakteryzuje czynniki integrujące starożytnych Greków – język, system wierzeń, teatr oraz igrzyska olimpijskie.
  5. Cywilizacja rzymska. Uczeń:
    1. umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Rzymie republikańskim i cesarstwie;
    2. wyjaśnia przyczyny i wskazuje skutki ekspansji Rzymu, opisując postawy Rzymian wobec niewolników i ludów podbitych;
    3. podaje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską;
    4. rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku starożytnego państwa rzymskiego.
  6. Dziedzictwo antyku. Uczeń:
    1. charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej antycznego świata w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, architekturze, sztuce, literaturze;
    2. podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną.
  7. Chrześcijaństwo. Uczeń:
    1. umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa;
    2. wskazuje przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan w państwie rzymskim.
  8. Arabowie i świat islamski. Uczeń:
    1. umiejscawia w czasie i przestrzeni kierunki i zasięg podbojów arabskich;
    2. opisuje podstawowe zasady i symbole islamu;
    3. wyjaśnia rolę Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego pomiędzy Wschodem a Zachodem.
  9. Początki cywilizacji zachodniego chrześcijaństwa. Uczeń:
    1. umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego, Państwo Kościelne oraz Cesarstwo w Europie Zachodniej;
    2. charakteryzuje działalność Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał renesans karoliński;
    3. charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona III;
    4. opisuje relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską w X-XI w.
  10. Bizancjum i Kościół wschodni. Uczeń:
    1. lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie;
    2. charakteryzuje rolę Bizancjum jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego i rozpoznaje osiągnięcia kultury bizantyjskiej (prawo, architektura, sztuka);
    3. wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI w.
  11. Społeczeństwo średniowiecznej Europy. Uczeń:
    1. rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego;
    2. wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu;
    3. charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu.
  12. Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń:
    1. wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa;
    2. porównuje główne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej;
    3. rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazując różnice pomiędzy stylem romańskim a stylem gotyckim, z uwzględnieniem przykładów z własnego regionu.
  13. Polska pierwszych Piastów. Uczeń:
    1. sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów;
    2. wskazuje, na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej;
    3. wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne chrystianizacji Polski;
    4. ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury.
  14. Polska dzielnicowa i zjednoczona. Uczeń:
    1. sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;
    2. opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego;
    3. porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Piastów;
    4. opisuje zmiany społeczno-gospodarcze w epoce rozbicia dzielnicowego i dostrzega związki pomiędzy rozwojem ruchu osadniczego a ożywieniem gospodarczym;
    5. ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej (system obronny, urbanizacja kraju, prawo, nauka) oraz w polityce zagranicznej;
    6. charakteryzuje zmiany struktury społeczno-wyznaniowej Królestwa Polskiego po przyłączeniu ziem ruskich.
  15. Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń:
    1. wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Litwą;
    2. porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Jagiellonów;
    3. charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.
  16. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:
    1. sytuuje w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana oraz sytuuje w przestrzeni posiadłości kolonialne Portugalii i Hiszpanii;
    2. ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy oraz dla Nowego Świata.
  17. Humanizm i renesans. Uczeń:
    1. wyjaśnia źródła rozwoju kultury renesansu oraz opisuje jej charakterystyczne cechy;
    2. charakteryzuje największe osiągnięcia: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi, Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika i Galileusza;
    3. ocenia rolę druku dla upowszechniania idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej.
  18. Rozłam w Kościele zachodnim. Uczeń:
    1. wymienia czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kościele zachodnim;
    2. opisuje cele i charakteryzuje działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina oraz przedstawia okoliczności powstania kościoła anglikańskiego;
    3. wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego i wskazuje postanowienia służące wzmocnieniu katolicyzmu.
  19. Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
    1. ocenia politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów;
    2. przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej pomiędzy Polską a Litwą i jej główne postanowienia oraz wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
    3. charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim i wyjaśnia ich specyfikę na tle europejskim;
    4. przedstawia największe osiągnięcia piśmiennictwa polskiego epoki renesansu, uwzględniając twórczość Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego;
    5. rozpoznaje reprezentatywne obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu.
  20. Społeczeństwo i ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:
    1. wymienia instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i charakteryzuje ich kompetencje;
    2. wyjaśnia okoliczności uchwalenia oraz główne założenia konfederacji warszawskiej i artykułów henrykowskich;
    3. przedstawia zasady wolnej elekcji;
    4. ocenia charakter zmian systemu polityczno-ustrojowego Rzeczypospolitej w XVII w.;
    5. rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury baroku, odwołując się do przykładów architektury i sztuki we własnym regionie.
  21. Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII w. Uczeń:
    1. wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, Turcją i Rosją;
    2. wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie;
    3. ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne następstwa wojen w XVII w.;
    4. wyjaśnia przyczyny i wskazuje przejawy kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego Rzeczypospolitej w II połowie XVII w.
  22. Formy państwa nowożytnego. Uczeń:
    1. charakteryzuje, na przykładzie Francji Ludwika XIV, ustrój monarchii absolutnej;
    2. wymienia, odwołując się do przykładu Anglii, główne cechy monarchii parlamentarnej;
    3. porównuje monarchię parlamentarną z monarchią absolutną, uwzględniając zakres władzy monarszej, prawa i obowiązki poddanych, rolę instytucji stanowych (parlamentu);
    4. wyjaśnia, na czym polegała specyfika ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy.
  23. Europa w XVIII w. Uczeń:
    1. wymienia idee oświecenia i rozpoznaje je w nauce, literaturze, architekturze i sztuce;
    2. charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy Monteskiusza i zasadę umowy społecznej Rousseau;
    3. porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii.
  24. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w. Uczeń:
    1. przedstawia przyczyny i przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach saskich;
    2. wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII w.;
    3. charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Konarskiego i Stanisława Leszczyńskiego oraz dostrzega przejawy ożywienia w gospodarce i kulturze czasów saskich.
  25. Bunt poddanych wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Uczeń:
    1. przedstawia przyczyny i następstwa wojny o niepodległość;
    2. ocenia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych;
    3. wymienia główne instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych i wyjaśnia, w jaki sposób konstytucja amerykańska realizowała w praktyce zasadę trójpodziału władzy.
  26. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń:
    1. przedstawia okoliczności powstania, zadania i osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej;
    2. sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja; wymienia reformy Sejmu Wielkiego oraz postanowienia Konstytucji 3 maja;
    3. wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia jej następstwa;
    4. rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje przykłady sztuki okresu klasycyzmu z uwzględnieniem własnego regionu,
  27. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII w. Uczeń:
    1. sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany terytorialne po każdym rozbiorze;
    2. przedstawia cele i następstwa powstania kościuszkowskiego;
    3. rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej.
  28. Rewolucja francuska. Uczeń:
    1. wyjaśnia główne przyczyny rewolucji i ocenia jej skutki;
    2. wskazuje charakterystyczne cechy dyktatury jakobińskiej;
    3. opisuje główne zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela.
  29. Epoka napoleońska. Uczeń:
    1. opisuje zmiany w Europie w okresie napoleońskim w zakresie stosunków społeczno-gospodarczych i politycznych;
    2. wyjaśnia okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego oraz opisuje cechy ustrojowe i terytorium Księstwa Warszawskiego;
    3. ocenia politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona.
  30. Europa po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
    1. przedstawia zasady i postanowienia kongresu wiedeńskiego, uwzględniając jego decyzje w sprawie polskiej;
    2. wyjaśnia główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Europie w I połowie XIX w.
  31. Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń:
    1. wymienia charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej;
    2. podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska naturalnego;
    3. identyfikuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX w. oraz wyjaśnia następstwa ekonomiczne i społeczne ich zastosowania;
    4. opisuje zmiany w poziomie życia różnych grup społecznych w XIX w. na podstawie źródeł pisanych, ikonograficznych i statystycznych.
  32. Europa i świat w XIX w. Uczeń:
    1. opisuje przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;
    2. dostrzega podobieństwa i różnice w procesie jednoczenia Włoch i Niemiec;
    3. wyjaśnia przyczyny i sytuuje w przestrzeni kierunki oraz zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX w.;
    4. ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy europejskiej oraz kolonizowanych społeczności i państw.
  33. Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
    1. wskazuje na mapie nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach polskich po kongresie wiedeńskim;
    2. charakteryzuje ustrój Królestwa Polskiego;
    3. ocenia osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie.
  34. Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń:
    1. sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe;
    2. przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych;
    3. rozróżnia bezpośrednie i długofalowe następstwa powstańczych ruchów narodowych;
    4. charakteryzuje główne nurty i postaci Wielkiej Emigracji.
  35. Życie pod zaborami. Uczeń:
    1. wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej;
    2. charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców;
    3. porównuje warunki życia społeczeństwa w trzech zaborach w II połowie XIX w., uwzględniając możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego;
    4. przedstawia główne nurty życia politycznego pod zaborami w końcu XIX w.
  36. Europa i świat na przełomie XIX i XX w. Uczeń:
    1. przedstawia skutki przewrotu technicznego i postępu cywilizacyjnego, w tym dla środowiska naturalnego;
    2. charakteryzuje przyczyny i następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego;
    3. przedstawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej i przemiany obyczajowe.
  37. I wojna światowa i jej skutki. Uczeń:
    1. wymienia główne przyczyny narastania konfliktów pomiędzy mocarstwami europejskimi na przełomie XIX i XX w. oraz umiejscawia je na politycznej mapie świata i Europy;
    2. charakteryzuje specyfikę działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem nowych środków technicznych.
  38. Rewolucje rosyjskie. Uczeń:
    1. wyjaśnia polityczne i społeczno-gospodarcze przyczyny wybuchu rewolucji w Rosji w 1917 r.;
    2. wyjaśnia okoliczności przejęcia przez bolszewików władzy w Rosji;
    3. opisuje bezpośrednie następstwa rewolucji lutowej i październikowej dla Rosji oraz Europy;
    4. charakteryzuje reakcję Europy na wydarzenia w Rosji.
  39. Sprawa polska w I wojnie światowej. Uczeń:
    1. charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej oraz opisuje poglądy zwolenników różnych orientacji politycznych;
    2. ocenia wysiłek zbrojny Polaków;
    3. wyjaśnia międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej.

IV etap edukacyjny

Cele kształcenia – wymagania ogólne

  1. Chronologia historyczna.
    Uczeń porządkuje i synchronizuje wydarzenia z historii powszechnej oraz dziejów ojczystych; dostrzega zmienność i dynamikę wydarzeń w dziejach, a także ciągłość procesów historycznych.
  2. Analiza i interpretacja historyczna.
    Uczeń analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epoki i dostrzega zależności pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego; rozpoznaje rodzaje źródeł; ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego; dostrzega wielość perspektyw badawczych oraz wielorakie interpretacje historii i ich przyczyny.
  3. Tworzenie narracji historycznej.
    Uczeń tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym lub problemowym; dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego; dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z różnych źródeł wiedzy.

IV etap edukacyjny – zakres rozszerzony

Cele kształcenia – wymagania ogólne

  1. Chronologia historyczna.
    Uczeń porządkuje i synchronizuje wydarzenia z historii powszechnej oraz dziejów ojczystych; dostrzega zmienność i dynamikę wydarzeń w dziejach, a także ciągłość procesów historycznych.
  2. Analiza i interpretacja historyczna.
    Uczeń analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epok i dostrzega zależności pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego; rozpoznaje rodzaje źródeł; ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego; dostrzega wielość perspektyw badawczych oraz wielorakie interpretacje historii i ich przyczyny.
  3. Tworzenie narracji historycznej.
    Uczeń tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym lub problemowym; dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego; dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z różnych źródeł wiedzy.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

  1. Starożytność.
    1. Cywilizacje Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Uczeń:
      1. charakteryzuje uwarunkowania geograficzne rozwoju cywilizacji na Bliskim i Dalekim Wschodzie;
      2. porównuje formy ustrojowe i struktury społeczne w cywilizacjach bliskowschodnich;
      3. rozpoznaje cechy charakterystyczne najważniejszych osiągnięć kulturowych cywilizacji bliskowschodnich oraz hinduskiej i chińskiej w zakresie architektury, sztuki, nauki i pisma.
    2. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnej Grecji. Uczeń:
      1. charakteryzuje geograficzne uwarunkowania cywilizacji greckiej;
      2. wyjaśnia przemiany ustrojowe w Atenach i porównuje formy ustrojowe greckich polis;
      3. rozpoznaje dokonania kulturowe Greków w dziedzinie architektury, rzeźby, teatru, literatury, filozofii, nauki i identyfikuje je z ich twórcami;
      4. identyfikuje dziedzictwo kultury greckiej w dorobku kulturowym Europy.
    3. Ekspansja w świecie greckim i rzymskim. Uczeń:
      1. porównuje kolonizację grecką z fenicką w basenie Morza Śródziemnego;
      2. charakteryzuje wojny grecko-perskie i ekspansję Aleksandra Wielkiego;
      3. charakteryzuje ekspansję rzymską i wyjaśnia ideę imperium rzymskiego.
    4. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
      1. charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne w Rzymie republikańskim i w cesarstwie rzymskim;
      2. porównuje niewolnictwo w Rzymie z wcześniejszymi formami niewolnictwa w świecie bliskowschodnim i greckim;
      3. opisuje zmiany w położeniu religii chrześcijańskiej w państwie rzymskim (od religii prześladowanej, poprzez tolerowaną, do panującej);
      4. prezentuje najważniejsze stanowiska historiografii dotyczące przyczyn upadku państwa rzymskiego;
      5. rozpoznaje dokonania kulturowe Rzymian w dziedzinie prawa, literatury, nauki, architektury i techniki;
      6. identyfikuje dziedzictwo kultury rzymskiej w dorobku kulturowym Europy.
  2. Średniowiecze.
    1. Bizancjum i Zachód a świat islamu. Uczeń:
      1. charakteryzuje kręgi kulturowe: łaciński, bizantyjski i arabski;
      2. opisuje charakterystyczne cechy bizantyjskiego systemu politycznego;
      3. wyjaśnia wpływ cywilizacji islamskiej na cywilizację łacińską i bizantyjską;
      4. rozpoznaje najważniejsze osiągnięcia cywilizacji islamskiej w zakresie architektury, sztuki i nauki.
    2. Europa wczesnego średniowiecza. Uczeń:
      1. opisuje zasięg terytorialny, organizację władzy, gospodarkę i kulturę państwa Franków;
      2. charakteryzuje i porównuje ideę cesarstwa karolińskiego z ideą cesarstwa Ottonów;
      3. opisuje proces tworzenia się państw w Europie Zachodniej, z uwzględnieniem najazdów Arabów, Normanów i Węgrów;
      4. opisuje proces powstawania państw w Środkowo-Wschodniej Europie, z uwzględnieniem wpływu cywilizacji łacińskiej i bizantyjskiej;
      5. charakteryzuje funkcjonowanie władzy, struktur społecznych i gospodarki w systemie feudalnym.
    3. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
      1. wyjaśnia ideowe i polityczne przyczyny rywalizacji papiestwa z cesarstwem o zwierzchnictwo nad średniowieczną Europą;
      2. charakteryzuje polityczne, społeczno-gospodarcze i religijne uwarunkowania oraz ocenia skutki wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej i rekonkwisty;
      3. opisuje charakterystyczne przejawy ożywienia społeczno-gospodarczego w Europie XI-XIII w.;
      4. opisuje kierunki i charakter oraz konsekwencje najazdów mongolskich dla Europy Środkowo-Wschodniej.
    4. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:
      1. prezentuje główne stanowiska historiografii dotyczące etnogenezy Słowian;
      2. wyjaśnia uwarunkowania narodzin państwa polskiego i jego chrystianizacji;
      3. opisuje rozwój terytorialny państwa polskiego w X-XII w.;
      4. rozpoznaje tendencje centralistyczne i decentralistyczne w życiu politycznym państwa polskiego w X-XII w.;
      5. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy w X-XII w.
    5. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:
      1. wyjaśnia przyczyny polityczne i społeczno-gospodarcze oraz następstwa rozbicia dzielnicowego;
      2. porównuje proces formowania się społeczeństwa stanowego w Polsce i w zachodniej Europie;
      3. opisuje przemiany społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich oraz ocenia społeczno-kulturowe skutki kolonizacji na prawie niemieckim;
      4. charakteryzuje proces przezwyciężenia rozbicia politycznego ziem polskich, ze wskazaniem na rolę władców i Kościoła;
      5. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z okresu rozbicia dzielnicowego i dziejów Europy.
    6. Europa późnego średniowiecza. Uczeń:
      1. wyjaśnia przyczyny kryzysu idei władzy uniwersalnej w Europie późnego średniowiecza;
      2. charakteryzuje przemiany społeczne i gospodarcze w Europie w późnym średniowieczu;
      3. opisuje zmiany na mapie politycznej Europy w XIV-XV w.;
      4. charakteryzuje następstwa upadku cesarstwa bizantyńskiego i ekspansji tureckiej dla Europy.
    7. Polska w XIV-XV w. Uczeń:
      1. opisuje rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV-XV w.;
      2. charakteryzuje rozwój monarchii stanowej w Polsce, uwzględniając strukturę społeczeństwa polskiego w późnym średniowieczu i rozwój przywilejów szlacheckich;
      3. wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania związków Polski z Węgrami i Litwą w XIV-XV w.;
      4. charakteryzuje i ocenia stosunki polsko-krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i kulturowej;
      5. ocenia panowanie Piastów w dziejach Polski; ocenia politykę dynastyczną Jagiellonów;
      6. synchronizuje wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV-XV w.
    8. Kultura średniowiecza. Uczeń:
      1. wyjaśnia uniwersalny charakter kultury średniowiecznej;
      2. ocenia znaczenie włączenia ziem polskich do cywilizacyjnego kręgu świata zachodniego (łacińskiego);
      3. identyfikuje dokonania kultury okresu średniowiecza w zakresie piśmiennictwa, prawa, filozofii, architektury i sztuki, z uwzględnieniem kultury polskiego średniowiecza.
  3. Dzieje nowożytne.
    1. Odkrycia geograficzne i europejski kolonializm doby nowożytnej. Uczeń:
      1. charakteryzuje cywilizacje prekolumbijskie w Ameryce;
      2. opisuje udział poszczególnych państw europejskich w podziale Nowego Świata w XVI-XVIII w.;
      3. ocenia wpływ odkryć geograficznych i ekspansji kolonialnej na życie gospodarcze i kulturowe Europy;
      4. ocenia długofalowe konsekwencje wielkich odkryć geograficznych dla Ameryki, Azji, Afryki.
    2. Europa w XVI-XVII w. Uczeń:
      1. rozpoznaje charakterystyczne cechy renesansu europejskiego oraz wskazuje czołowych twórców i ich dzieła;
      2. wyjaśnia polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe uwarunkowania i następstwa reformacji, opisując główne nurty i postaci; charakteryzuje reformę Kościoła katolickiego;
      3. opisuje mapę polityczną i wyznaniową Europy w XVI w.;
      4. wyjaśnia zmiany w sposobie funkcjonowania państw europejskich w epoce nowożytnej, z uwzględnieniem charakterystyki i oceny absolutyzmu francuskiego;
      5. opisuje proces kształtowania się państwa moskiewskiego/rosyjskiego;
      6. charakteryzuje główne europejskie konflikty polityczne w XVI-XVII w., z uwzględnieniem roli Turcji w Europie Środkowo-Wschodniej;
      7. wyjaśnia genezę i opisuje następstwa rewolucji angielskich;
      8. analizuje przemiany kapitalistyczne w życiu gospodarczym Europy Zachodniej XVI-XVII w.;
      9. opisuje przemiany w kulturze europejskiej w XVII w. i rozpoznaje główne dokonania epoki baroku.
    3. Rzeczpospolita w okresie renesansu i demokracji szlacheckiej. Uczeń:
      1. opisuje i wyjaśnia funkcjonowanie najważniejszych instytucji życia politycznego w XVI-wiecznej Polsce, w tym sejmików, sejmu, senatu i sejmu elekcyjnego; ocenia demokrację szlachecką;
      2. ocenia polską specyfikę w zakresie rozwiązań ustrojowych, struktury społecznej i modelu życia gospodarczego na tle europejskim oraz synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski w XVI w. z wydarzeniami europejskimi;
      3. opisuje zmiany terytorialne państwa polsko-litewskiego i charakteryzuje stosunki z sąsiadami w XVI w.;
      4. ocenia zmiany w relacjach polsko-litewskich w XVI w.;
      5. ocenia kulturową rolę Polski w przeniesieniu wzorców cywilizacji zachodniej na obszary ruskie i litewskie;
      6. ocenia sytuację wyznaniową na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI w., w tym tolerancję wyznaniową oraz unię brzeską;
      7. identyfikuje dzieła polskiego renesansu oraz ocenia dorobek polskiej myśli politycznej okresu odrodzenia i reformacji.
    4. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVII w. Ustrój, społeczeństwo i kultura. Uczeń:
      1. opisuje zmiany terytorium Rzeczypospolitej w XVII w.;
      2. opisuje główne etapy konfliktów politycznych i militarnych Rzeczypospolitej ze Szwecją państwem moskiewskim/Rosją i Turcją w XVII w.; wyjaśnia ich następstwa;
      3. charakteryzuje proces oligarchizacji życia politycznego Rzeczypospolitej;
      4. wyjaśnia przyczyny kryzysów wewnętrznych oraz załamania gospodarczego Rzeczypospolitej w XVII w;
      5. ocenia polską specyfikę w zakresie rozwiązań ustrojowych, struktury społecznej i modelu życia gospodarczego na tle europejskim oraz synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski w XVII w. z wydarzeniami europejskimi;
      6. charakteryzuje sarmatyzm jako ideologię i styl życia polskiej szlachty; rozpoznaje dzieła sztuki polskiego baroku.
    5. Oświecenie, absolutyzm oświecony i rewolucje XVIII w. Uczeń:
      1. wyjaśnia polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe uwarunkowania oświecenia europejskiego;
      2. charakteryzuje główne idee europejskiego oświecenia i rozpoznaje jego główne dokonania w myśli politycznej, nauce, literaturze, sztuce i architekturze;
      3. charakteryzuje absolutyzm oświecony na przykładach państw sąsiadujących z Rzecząpospolitą;
      4. charakteryzuje program modernizacji Rosji i rosyjską ideę imperium;
      5. charakteryzuje parlamentaryzm angielski i rewolucję przemysłową w Anglii;
      6. porównuje przyczyny oraz charakter rewolucji amerykańskiej i francuskiej;
      7. charakteryzuje specyfikę okresu jakobińskiego rewolucji francuskiej;
      8. wskazuje najważniejsze zmiany na mapie politycznej Europy i Ameryki Północnej w XVIII w. oraz wyjaśnia ich przyczyny;
      9. ocenia znaczenie rewolucji amerykańskiej i francuskiej z perspektywy politycznej, gospodarczej i społecznej.
    6. Rzeczpospolita w XVIII w. Reformy oświeceniowe i rozbiory. Uczeń:
      1. charakteryzuje politykę Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej i wskazuje przejawy osłabienia suwerenności państwa polskiego;
      2. charakteryzuje działania zmierzające do naprawy Rzeczypospolitej i walkę zbrojną o utrzymanie niepodległości w drugiej połowie XVIII w.;
      3. charakteryzuje i ocenia dzieło Sejmu Wielkiego, odwołując się do tekstu Konstytucji 3 maja;
      4. opisuje i wyjaśnia uwarunkowania wewnętrzne i międzynarodowe kolejnych rozbiorów Polski, a także analizuje zmiany granic;
      5. prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące rozbiorów, panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego i przyczyn upadku Rzeczypospolitej;
      6. wyjaśnia specyfikę polskiego oświecenia; ocenia dorobek kulturowy okresu stanisławowskiego, z uwzględnieniem reformy szkolnictwa;
      7. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski w XVIII w. z wydarzeniami w Europie i w Stanach Zjednoczonych.
  4. Wiek XIX.
    1. Europa napoleońska. Uczeń:
      1. opisuje kierunki i etapy podbojów Napoleona; charakteryzuje napoleońską ideę imperium;
      2. wyjaśnia źródła sukcesów i porażek Napoleona w polityce wewnętrznej i zagranicznej;
      3. wyjaśnia wpływ idei rewolucji francuskiej i wojen okresu napoleońskiego na zmiany polityczne, społeczne i gospodarcze w Europie;
      4. wskazuje przykłady i wyjaśnia przyczyny zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona;
      5. charakteryzuje ustrój polityczny Księstwa Warszawskiego;
      6. charakteryzuje decyzje kongresu wiedeńskiego, z uwzględnieniem sprawy polskiej.
    2. Europa i Stany Zjednoczone w epoce rewolucji przemysłowej. Uczeń:
      1. charakteryzuje proces uprzemysłowienia państw europejskich i Stanów Zjednoczonych;
      2. charakteryzuje rozwój terytorialny, gospodarczy oraz przemiany społeczno-kulturowe w Stanach Zjednoczonych w XIX w.;
      3. ocenia gospodarcze, społeczne, kulturowe i ekologiczne skutki rewolucji przemysłowej.
    3. Ideologie XIX w. Uczeń:
      1. charakteryzuje i porównuje ideologie: konserwatyzm, liberalizm, nacjonalizm, socjalizm utopijny, marksizm i anarchizm;
      2. wyjaśnia związki pomiędzy ideologiami liberalnymi i nacjonalistycznymi a europejskimi ruchami niepodległościowymi i zjednoczeniowymi, omawia powstanie o niepodległość Grecji, Wiosnę Ludów, zjednoczenie Włoch i Niemiec;
      3. porównuje cele i charakter oraz ocenia polityczne i społeczno-gospodarcze skutki zjednoczenia Włoch i Niemiec;
      4. charakteryzuje różne formy zorganizowanej działalności robotników: związki zawodowe, partie polityczne oraz wyjaśnia proces demokratyzacji, z uwzględnieniem przemian ustrojowych w Europie Zachodniej.
    4. Walka o niepodległość Polski w okresie niewoli narodowej. Uczeń:
      1. charakteryzuje i porównuje cele oraz metody polityki zaborców wobec społeczeństwa polskiego w okresie niewoli narodowej;
      2. rozpoznaje działania społeczeństwa sprzyjające rozwojowi tożsamości narodowej;
      3. wyjaśnia przyczyny, charakter i skutki powstań narodowych;
      4. prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące powstań narodowych;
      5. charakteryzuje koncepcje polityczno-społeczne Wielkiej Emigracji XIX w. i ich wpływ na życie polityczno-społeczne w trzech zaborach;
      6. ocenia dorobek kultury polskiej XIX w. i jej wpływ na kształtowanie się tożsamości narodowej Polaków.
    5. Społeczeństwo polskie w okresie zaborów w XIX w. Uczeń:
      1. wyjaśnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny odmiennego rozwoju gospodarczego ziem polskich w trzech zaborach;
      2. analizuje strukturę społeczeństwa w trzech zaborach, z uwzględnieniem mniejszości narodowych i wyznaniowych, w tym ludności żydowskiej;
      3. wyjaśnia przyczyny, charakter i skutki emigracji w XIX w. oraz ocenia aktywność polityczną, militarną i kulturalną Polaków w Europie;
      4. porównuje programy ruchu narodowego, ruchu ludowego oraz partii socjalistycznych;
      5. charakteryzuje wydarzenia rewolucyjne 1905-1907;
      6. porównuje dynamikę zmian gospodarczych i społecznych na ziemiach polskich z przemianami europejskimi oraz synchronizuje wydarzenia z historii politycznej.
    6. Europa i świat w XIX w. Uczeń:
      1. charakteryzuje kierunki przemian społecznych i politycznych w państwach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych i w Japonii;
      2. charakteryzuje system polityczny i społeczny imperium rosyjskiego na tle przemian w XIX-wiecznej Europie;
      3. opisuje zasięg i ekspansję kolonialną Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Rosji i Stanów Zjednoczonych;
      4. analizuje polityczne, gospodarcze i społeczne przyczyny oraz następstwa podbojów kolonialnych państw europejskich w Azji i Afryce;
      5. charakteryzuje czynniki sprzyjające rozwojowi badań naukowych; rozpoznaje największe osiągnięcia nauki i techniki XIX w.;
      6. rozpoznaje dorobek kulturowy XIX w.
  5. Wiek XX.
    1. I wojna światowa i rewolucje w Rosji. Uczeń:
      1. wyjaśnia genezę I wojny światowej i opisuje charakter działań wojennych;
      2. przedstawia genezę i charakteryzuje przebieg rewolucji rosyjskich w 1917 r.;
      3. wyjaśnia wpływ wydarzeń rewolucyjnych w Rosji na przebieg I wojny światowej;
      4. opisuje zmiany na mapie politycznej Europy i świata po I wojnie światowej;
      5. omawia polskie orientacje polityczne oraz działalność polskich formacji wojskowych w okresie I wojny światowej;
      6. wyjaśnia zmiany zachodzące w polityce mocarstw wobec sprawy polskiej, w tym charakteryzuje stanowisko Rosji i Stanów Zjednoczonych.
    2. Kryzys demokracji i systemy totalitarne. Uczeń:
      1. wyjaśnia przyczyny zwycięstwa bolszewików w Rosji oraz charakteryzuje najistotniejsze przemiany zachodzące w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym w ZSRR do końca lat trzydziestych XX w.;
      2. wyjaśnia społeczne, gospodarcze, polityczne i kulturowe uwarunkowania rządów autorytarnych w Europie Środkowo-Wschodniej, faszyzmu włoskiego i nazizmu oraz charakteryzuje aktywność międzynarodową Włoch i Niemiec w latach trzydziestych XX w.;
      3. porównuje systemy totalitarne oraz charakteryzuje ich imperialne cele;
      4. prezentuje stanowiska nauk społecznych na temat genezy i mechanizmów działania systemów totalitarnych;
      5. ocenia politykę świata zachodniego wobec totalitaryzmu nazistowskiego i komunizmu; wyjaśnia genezę II wojny światowej.
    3. Europa i świat między wojnami. Społeczeństwo, gospodarka, kultura. Uczeń:
      1. charakteryzuje proces demokratyzacji społeczeństw międzywojennych i ustrojów politycznych, z uwzględnieniem następstw I wojny światowej, przemian cywilizacyjnych, w tym kultury masowej;
      2. charakteryzuje życie gospodarcze okresu międzywojennego i wyjaśnia mechanizm wielkiego kryzysu gospodarczego oraz porównuje sposoby przezwyciężania jego skutków w Stanach Zjednoczonych i w Europie;
      3. rozpoznaje dorobek kulturowy okresu międzywojennego.
    4. Odbudowa niepodległości i życie polityczne II Rzeczypospolitej. Uczeń:
      1. opisuje proces kształtowania się terytorium II Rzeczypospolitej, w tym powstanie wielkopolskie i powstania śląskie oraz plebiscyty, a także wojnę polsko-bolszewicką;
      2. rozpoznaje charakterystyczne cechy ustroju II Rzeczypospolitej w oparciu o konstytucje z 1921 i 1935 r.;
      3. opisuje główne ugrupowania polityczne II Rzeczypospolitej, ich aktywność w życiu politycznym oraz przywódców;
      4. wyjaśnia przyczyny kryzysu demokracji parlamentarnej w II Rzeczypospolitej; charakteryzuje przyczyny i konsekwencje przewrotu majowego;
      5. wyjaśnia uwarunkowania polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej;
      6. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski z wydarzeniami europejskimi.
    5. II Rzeczpospolita. Społeczeństwo, gospodarka, kultura. Uczeń:
      1. charakteryzuje i ocenia dorobek gospodarczy II Rzeczypospolitej;
      2. analizuje strukturę społeczeństwa II Rzeczypospolitej, w tym strukturę narodowościowo-wyznaniową oraz charakteryzuje politykę II Rzeczypospolitej wobec mniejszości narodowych i jej uwarunkowania;
      3. charakteryzuje dorobek kulturowy II Rzeczypospolitej;
      4. prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące II Rzeczypospolitej.
    6. Europa i świat podczas II wojny światowej. Uczeń:
      1. opisuje główne etapy II wojny światowej i wskazuje przełomowe wydarzenia dla jej przebiegu;
      2. wyjaśnia uwarunkowania współpracy niemiecko-radzieckiej w latach 1939-1941 i jej konsekwencje dla państw i narodów Europy Środkowej;
      3. charakteryzuje uwarunkowania militarne i polityczne konferencji Wielkiej Trójki oraz ich ustalenia;
      4. porównuje I i II wojnę światową- charakter działań wojennych i następstwa obu konfliktów.
    7. Europa pod okupacją niemiecką i Holokaust. Uczeń:
      1. charakteryzuje politykę III Rzeszy wobec społeczeństw okupowanej Europy, w tym nazistowski plan eksterminacji Żydów oraz innych narodowości i grup społecznych;
      2. opisuje postawy Żydów wobec polityki eksterminacji, w tym powstanie w getcie warszawskim, a także opisuje postawy społeczeństwa polskiego wobec Holokaustu;
      3. ocenia stosunek społeczeństw i rządów świata zachodniego oraz Kościoła katolickiego do Holokaustu.
    8. Okupacja niemiecka i radziecka na ziemiach polskich. Uczeń:
      1. opisuje przebieg i następstwa wojny obronnej Polski w 1939 r.;
      2. opisuje międzynarodowe uwarunkowania działalności polskiego rządu na wychodźstwie;
      3. wskazuje podobieństwa i różnice w polityce obu okupantów wobec narodu polskiego;
      4. opisuje organizację polskiego państwa podziemnego oraz różne formy ruchu oporu, ze szczególnym uwzględnieniem działalności Armii Krajowej;
      5. wyjaśnia działania Stalina zmierzające do utworzenia komunistycznego ośrodka władzy w Polsce;
      6. wyjaśnia uwarunkowania polityczne i charakteryzuje czyn zbrojny powstania warszawskiego;
      7. synchronizuje najważniejsze wydarzenia II wojny światowej z dziejów Polski, Europy i świata.
    9. Europa i świat w okresie rywalizacji ZSRR i Stanów Zjednoczonych. Uczeń:
      1. opisuje demograficzne, społeczno-gospodarcze i polityczne skutki wojny;
      2. rozpoznaje zmiany polityczne na mapie Europy i świata po II wojnie światowej;
      3. wyjaśnia genezę zimnej wojny i rozpoznaje jej przejawy w stosunkach pomiędzy ZSRR a Stanami Zjednoczonymi;
      4. charakteryzuje problem niemiecki po II wojnie światowej;
      5. wyjaśnia cele utworzenia NATO i Układu Warszawskiego oraz charakteryzuje te bloki militarne;
      6. charakteryzuje proces integracji Europy Zachodniej;
      7. wyjaśnia cele utworzenia ONZ i charakteryzuje jego rolę w rozwiązywaniu problemów współczesnego świata;
      8. charakteryzuje przyczyny i skutki przełomowych konfliktów zimnej wojny: wojny koreańskiej, kryzysu kubańskiego, wojny w Wietnamie i wojny w Afganistanie;
      9. wyjaśnia źródła i rozwój konfliktu arabsko-izraelskiego po II wojnie światowej.
    10. Rozpad systemu kolonialnego. Uczeń:
      1. opisuje główne etapy procesu dekolonizacji Azji i Afryki, z uwzględnieniem Indii oraz Indochin;
      2. opisuje zmiany na politycznej mapie świata w wyniku procesu dekolonizacji;
      3. ocenia polityczne i społeczno-gospodarcze skutki procesu dekolonizacji.
    11. Chiny po II wojnie światowej. Uczeń:
      1. opisuje główne etapy w dziejach komunistycznych Chin;
      2. charakteryzuje maoistowską odmianę komunizmu;
      3. charakteryzuje międzynarodową pozycję Chin w okresie rywalizacji ZSRR i Stanów Zjednoczonych oraz po rozpadzie ZSRR.
    12. Europa Środkowo-Wschodnia po II wojnie światowej. Uczeń:
      1. charakteryzuje proces uzależniania państw Europy Środkowo-Wschodniej od ZSRR, z uwzględnieniem sowietyzacji i stalinizacji;
      2. wyjaśnia przyczyny zmian w polityce zagranicznej ZSRR i w polityce wewnętrznej państw satelickich ZSRR po 1956 r.;
      3. charakteryzuje proces uniezależnienia się państw satelickich od ZSRR;
      4. wyjaśnia przyczyny rozpadu ZSRR i bloku wschodniego;
      5. opisuje przeobrażenia ustrojowe w państwach Europy Środkowo-Wschodniej i rozpoznaje charakterystyczne cechy procesu dekomunizacji w państwach bloku wschodniego po 1989 r.;
      6. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów świata, Europy Zachodniej i Środkowo-Wschodniej oraz Polski.
    13. Polska w latach 1944-1948. Uczeń:
      1. porównuje terytorium Polski powojennej z terytorium II Rzeczypospolitej oraz analizuje polityczno-społeczne i gospodarcze skutki zmiany granic;
      2. charakteryzuje główne etapy przejmowania władzy przez komunistów w Polsce, z uwzględnieniem działań opozycji legalnej i podziemia antykomunistycznego; opisuje represje stosowane przez radziecki i polski aparat bezpieczeństwa;
      3. rozpoznaje charakterystyczne cechy okresu odbudowy i przebudowy gospodarki, z uwzględnieniem reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu.
    14. Polska w latach 1948-1956. Uczeń:
      1. porównuje procesy stalinizacji państwa polskiego i państw Europy Środkowo-Wschodniej;
      2. charakteryzuje system polityczny i społeczno-gospodarczy Polski w okresie stalinowskim, z uwzględnieniem Konstytucji z 1952 r.;
      3. rozpoznaje charakterystyczne cechy gospodarki centralnie planowanej i ocenia jej skutki;
      4. charakteryzuje zjawisko socrealizmu w literaturze i sztuce.
    15. Polska w latach 1956-1980. Uczeń:
      1. charakteryzuje i porównuje etapy: 1956-1970 i 1970-1980;
      2. wyjaśnia przyczyny kryzysów społeczno-politycznych: 1968 r., 1970 r., 1976 r. i 1980 r.;
      3. charakteryzuje działalność opozycji w PRL-u;
      4. charakteryzuje relacje państwo-Kościół i ocenia rolę Kościoła w życiu społecznym;
      5. charakteryzuje kulturę i życie codzienne w Polsce Ludowej.
    16. Polska w latach 1980-1989. Uczeń:
      1. wyjaśnia ideę Solidarności i jej wpływ na przemiany społeczno-polityczne w Polsce;
      2. charakteryzuje państwo i społeczeństwo w czasie stanu wojennego oraz ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne skutki stanu wojennego;
      3. opisuje przyczyny i skutki obrad "Okrągłego Stołu";
      4. prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące PRL-u.
    17. Narodziny III Rzeczypospolitej. Uczeń:
      1. wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania procesu odbudowy demokratycznego państwa po 1989 r.;
      2. charakteryzuje proces reformowania gospodarki polskiej;
      3. ocenia dokonania III Rzeczypospolitej w polityce zagranicznej.
    18. Przemiany cywilizacyjne w drugiej połowie XX w. Uczeń:
      1. charakteryzuje społeczno-gospodarcze i techniczne skutki rewolucji naukowo-technicznej, rozpoznając osiągnięcia nauki i techniki drugiej połowy XX w.;
      2. rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury masowej i elitarnej oraz przemiany obyczajowe drugiej połowy XX w.;
      3. charakteryzuje zjawisko kontrkultury i ruchy młodzieżowe w kulturze zachodniej;
      4. charakteryzuje tendencje sakralizacyjne i desakralizacyjne we współczesnym świecie, oraz proces dostosowywania się Kościoła katolickiego do wyzwań współczesności.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

  1. Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:
    1. opisuje następstwa wojny, wyróżniając konsekwencje polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe;
    2. wyjaśnia cele powołania i charakter Ligi Narodów;
    3. wyjaśnia politykę mocarstw wobec Niemiec po zakończeniu I wojny światowej.
  2. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:
    1. opisuje odrodzenie państwa polskiego oraz jego granice i sąsiadów;
    2. charakteryzuje i ocenia postanowienia traktatu wersalskiego wobec Polski;
    3. porównuje cele i skutki powstania wielkopolskiego i trzech powstań śląskich oraz wyjaśnia przyczyny i opisuje następstwa wojny polsko – bolszewickiej;
    4. charakteryzuje ustrój polityczny II Rzeczypospolitej na podstawie konstytucji marcowej 1921 r.;
    5. wskazuje czynniki utrudniające proces integracji odrodzonego państwa polskiego;
    6. wyjaśnia cele i skutki reformy Władysława Grabskiego;
    7. ocenia wkład Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego w odbudowę państwa polskiego.
  3. Kryzys demokracji w Europie Zachodniej. Uczeń:
    1. charakteryzuje okoliczności oraz następstwa dojścia do władzy Mussoliniego i Hitlera;
    2. porównuje faszyzm z nazizmem, uwzględniając organizację państwa, ideologię oraz politykę wobec społeczeństwa;
    3. charakteryzuje i ocenia politykę państw europejskich wobec Hitlera i wskazuje na jej uwarunkowania.
  4. System totalitarny w ZSRR. Uczeń:
    1. opisuje okoliczności dojścia do władzy Stalina;
    2. opisuje zmiany w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym ZSRR po dojściu do władzy Stalina, z uwzględnieniem uprzemysłowienia kraju, kolektywizacji rolnictwa oraz jej następstw (Wielki Głód) i Wielkiej Czystki;
    3. porównuje totalitarne systemy hitlerowskich Niemiec i Związku Radzieckiego.
  5. Kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce. Uczeń:
    1. wyjaśnia przyczyny i skutki przewrotu majowego;
    2. porównuje główne postanowienia konstytucji marcowej 1921 r. i konstytucji kwietniowej 1935 r.;
    3. wymienia charakterystyczne cechy rządów sanacji, wskazując różnice między demokracją parlamentarną a rządami autorytarnymi;
    4. charakteryzuje główne kierunki polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej.
  6. Gospodarka i społeczeństwo II Rzeczypospolitej. Uczeń:
    1. charakteryzuje strukturę społeczną, narodowościową i wyznaniową odrodzonego państwa polskiego, dostrzegając przyczyny konfliktów społecznych i narodowościowych;
    2. porównuje przejawy kryzysu gospodarczego na świecie i w Polsce, wskazując jego specyficzne cechy;
    3. opisuje osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej, w tym budowę portu w Gdyni i utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego;
    4. charakteryzuje główne osiągnięcia kultury i nauki II Rzeczypospolitej.
  7. II wojna światowa. Uczeń:
    1. wyjaśnia polityczne, społeczne i gospodarcze przyczyny wybuchu II wojny światowej;
    2. charakteryzuje położenie międzynarodowe Polski w przededniu wybuchu II wojny światowej;
    3. ocenia konsekwencje zawarcia paktu Ribbentrop-Mołotow;
    4. sytuuje w czasie i przestrzeni etapy i fronty II wojny światowej, wskazując momenty przełomowe;
    5. przedstawia przyczyny i skutki Holokaustu oraz opisuje przykłady oporu ludności żydowskiej;
    6. przedstawia okoliczności powstania koalicji antyfaszystowskiej oraz porównuje postanowienia konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie;
    7. charakteryzuje bezpośrednie skutki II wojny światowej, wyróżniając następstwa polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe, z uwzględnieniem przesunięć ludności w Europie Środkowej.
  8. Ziemie polskie pod dwiema okupacjami. Uczeń:
    1. porównuje cele i metody polityki niemieckiej i radzieckiej w okupowanej Polsce;
    2. opisuje strukturę polityczną i wojskową oraz działalność polskiego państwa podziemnego i ocenia historyczną rolę Armii Krajowej;
    3. wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki wybuchu powstania warszawskiego oraz ocenia postawę aliantów i Związku Radzieckiego wobec powstania;
    4. analizuje zmiany terytorialne, straty ludnościowe, kulturowe i materialne Polski będące następstwem II wojny światowej.
  9. Sprawa polska w czasie II wojny światowej. Uczeń:
    1. przedstawia okoliczności powstania oraz działalność rządu II Rzeczypospolitej na uchodźstwie;
    2. charakteryzuje udział Polaków w wysiłku militarnym aliantów oraz sytuuje w czasie i przestrzeni działania wojsk polskich na różnych frontach wojny;
    3. ocenia politykę mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny światowej.
  10. Świat po II wojnie światowej. Uczeń:
    1. wyjaśnia przyczyny i skutki rozpadu koalicji antyhitlerowskiej oraz opisuje początki zimnej wojny;
    2. opisuje okoliczności i ocenia skutki powstania NRD i RFN;
    3. charakteryzuje sojusze polityczno-militarne NATO i Układu Warszawskiego, sytuując je na mapie;
    4. charakteryzuje państwa będące w strefie wpływów ZSRR, z uwzględnieniem wydarzeń na Węgrzech w 1956 r. i w Czechosłowacji w 1968 r.;
    5. sytuuje w czasie i przestrzeni proces dekolonizacji oraz ocenia jego następstwa, uwzględniając rolę ONZ;
    6. wyjaśnia znaczenie II Soboru Watykańskiego dla przemian w Kościele katolickim drugiej połowy XX w.;
    7. charakteryzuje konflikty zimnej wojny, w tym wojny w Korei, Wietnamie i Afganistanie oraz kryzys kubański, uwzględniając rolę ONZ;
    8. wyjaśnia przyczyny i charakter konfliktu bliskowschodniego;
    9. charakteryzuje przemiany w Chinach po II wojnie światowej;
    10. opisuje przemiany polityczne i społeczno – gospodarcze w ZSRR w latach 1945-1991;
    11. charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej w 1989 r.;
    12. opisuje zmiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej;
    13. przedstawia cele i główne etapy rozwoju Unii Europejskiej.
  11. Polska w systemie komunistycznym. Uczeń:
    1. wyjaśnia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów;
    2. charakteryzuje system represji stalinowskich w Polsce i ocenia jego skutki;
    3. charakteryzuje realia życia gospodarczego i społecznego PRL-u;
    4. porównuje przyczyny i skutki kryzysów 1956 r., 1968 r. i 1970 r., 1976 r.;
    5. ocenia polityczną i społeczną rolę Kościoła katolickiego w PRL-u.
  12. Rozkład systemu komunistycznego w Polsce – polska droga do suwerenności. Uczeń:
    1. wyjaśnia znaczenie pontyfikatu Jana Pawła II dla przemian politycznych w Polsce;
    2. wyjaśnia przyczyny i skutki wydarzeń sierpniowych 1980 r. oraz ocenia rolę Solidarności w przemianach politycznych i ustrojowych;
    3. przedstawia okoliczności wprowadzenia i następstwa stanu wojennego;
    4. opisuje najważniejsze postanowienia "Okrągłego Stołu";
    5. charakteryzuje przemiany polityczne, społeczno-gospodarcze i kulturowe po 1989 r.;
    6. przedstawia okoliczności i ocenia znaczenie przystąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej.
Biologia
Chemia
Edukacja dla bezpieczeństwa
Etyka
Filozofia
Fizyka
Geografia
Historia
Historia muzyki
Historia sztuki
Informatyka
Język mniejszości narodowej lub etnicznej
Język obcy (drugi język nauczania)
Język obcy nowożytny
Język polski
Język regionalny – język kaszubski
Język łaciński i kultura antyczna
Matematyka
Muzyka
Plastyka
Podstawy przedsiębiorczości
Wiedza o kulturze
Wiedza o społeczeństwie
Wychowanie do życia w rodzinie
Wychowanie fizyczne

Przedmiot uzupełniający

Ekonomia w praktyce
Historia i społeczeństwo
Przyroda
Zajęcia artystyczne
Zajęcia techniczne
Źródło:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół z dnia 27 sierpnia 2012 r.
Załącznik 4. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego.

Dz.U. z 2012 r., poz. 977