III etap edukacyjny

Cele kształcenia – wymagania ogólne

Chronologia historyczna.
Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa; dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym.
Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski; dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą; wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych; wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla rozumienia świata współczesnego.
Tworzenie narracji historycznej.
Uczeń tworzy narrację historyczną, integrując informacje pozyskane z różnych źródeł; tworzy krótkie wypowiedzi: plan, notatkę, rozprawkę, prezentację; przedstawia argumenty uzasadniające własne stanowisko.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Najdawniejsze dzieje człowieka. Uczeń:
1. porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i opisuje skutki przyjęcia przez człowieka trybu osiadłego;
2. wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem geograficznym a warunkami życia człowieka.
Cywilizacje Bliskiego Wschodu. Uczeń:
1. lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje starożytnej Mezopotamii i Egiptu;
2. charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie;
3. wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw;
4. rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu.
Starożytny Izrael. Uczeń:
1. charakteryzuje podstawowe symbole i główne zasady judaizmu;
2. wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem, odwołując się do przykładów.
Cywilizacja grecka. Uczeń:
1. wyjaśnia wpływ środowiska geograficznego na gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji;
2. umiejscawia w czasie i porównuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Sparcie i Atenach peryklejskich;
3. charakteryzuje czynniki integrujące starożytnych Greków – język, system wierzeń, teatr oraz igrzyska olimpijskie.
Cywilizacja rzymska. Uczeń:
1. umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Rzymie republikańskim i cesarstwie;
2. wyjaśnia przyczyny i wskazuje skutki ekspansji Rzymu, opisując postawy Rzymian wobec niewolników i ludów podbitych;
3. podaje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską;
4. rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku starożytnego państwa rzymskiego.
Dziedzictwo antyku. Uczeń:
1. charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej antycznego świata w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, architekturze, sztuce, literaturze;
2. podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną.
Chrześcijaństwo. Uczeń:
1. umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa;
2. wskazuje przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan w państwie rzymskim.
Arabowie i świat islamski. Uczeń:
1. umiejscawia w czasie i przestrzeni kierunki i zasięg podbojów arabskich;
2. opisuje podstawowe zasady i symbole islamu;
3. wyjaśnia rolę Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego pomiędzy Wschodem a Zachodem.
Początki cywilizacji zachodniego chrześcijaństwa. Uczeń:
1. umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego, Państwo Kościelne oraz Cesarstwo w Europie Zachodniej;
2. charakteryzuje działalność Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał renesans karoliński;
3. charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona III;
4. opisuje relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską w X-XI w.
Bizancjum i Kościół wschodni. Uczeń:
1. lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie;
2. charakteryzuje rolę Bizancjum jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego i rozpoznaje osiągnięcia kultury bizantyjskiej (prawo, architektura, sztuka);
3. wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI w.
Społeczeństwo średniowiecznej Europy. Uczeń:
1. rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego;
2. wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu;
3. charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu.
Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń:
1. wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa;
2. porównuje główne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej;
3. rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazując różnice pomiędzy stylem romańskim a stylem gotyckim, z uwzględnieniem przykładów z własnego regionu.
Polska pierwszych Piastów. Uczeń:
1. sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów;
2. wskazuje, na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej;
3. wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne chrystianizacji Polski;
4. ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury.
Polska dzielnicowa i zjednoczona. Uczeń:
1. sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;
2. opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego;
3. porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Piastów;
4. opisuje zmiany społeczno-gospodarcze w epoce rozbicia dzielnicowego i dostrzega związki pomiędzy rozwojem ruchu osadniczego a ożywieniem gospodarczym;
5. ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej (system obronny, urbanizacja kraju, prawo, nauka) oraz w polityce zagranicznej;
6. charakteryzuje zmiany struktury społeczno-wyznaniowej Królestwa Polskiego po przyłączeniu ziem ruskich.
Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń:
1. wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Litwą;
2. porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Jagiellonów;
3. charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.
Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:
1. sytuuje w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana oraz sytuuje w przestrzeni posiadłości kolonialne Portugalii i Hiszpanii;
2. ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy oraz dla Nowego Świata.
Humanizm i renesans. Uczeń:
1. wyjaśnia źródła rozwoju kultury renesansu oraz opisuje jej charakterystyczne cechy;
2. charakteryzuje największe osiągnięcia: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi, Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika i Galileusza;
3. ocenia rolę druku dla upowszechniania idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej.
Rozłam w Kościele zachodnim. Uczeń:
1. wymienia czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kościele zachodnim;
2. opisuje cele i charakteryzuje działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina oraz przedstawia okoliczności powstania kościoła anglikańskiego;
3. wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego i wskazuje postanowienia służące wzmocnieniu katolicyzmu.
Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
1. ocenia politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów;
2. przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej pomiędzy Polską a Litwą i jej główne postanowienia oraz wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
3. charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim i wyjaśnia ich specyfikę na tle europejskim;
4. przedstawia największe osiągnięcia piśmiennictwa polskiego epoki renesansu, uwzględniając twórczość Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego;
5. rozpoznaje reprezentatywne obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu.
Społeczeństwo i ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:
1. wymienia instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i charakteryzuje ich kompetencje;
2. wyjaśnia okoliczności uchwalenia oraz główne założenia konfederacji warszawskiej i artykułów henrykowskich;
3. przedstawia zasady wolnej elekcji;
4. ocenia charakter zmian systemu polityczno-ustrojowego Rzeczypospolitej w XVII w.;
5. rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury baroku, odwołując się do przykładów architektury i sztuki we własnym regionie.
Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII w. Uczeń:
1. wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, Turcją i Rosją;
2. wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie;
3. ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne następstwa wojen w XVII w.;
4. wyjaśnia przyczyny i wskazuje przejawy kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego Rzeczypospolitej w II połowie XVII w.
Formy państwa nowożytnego. Uczeń:
1. charakteryzuje, na przykładzie Francji Ludwika XIV, ustrój monarchii absolutnej;
2. wymienia, odwołując się do przykładu Anglii, główne cechy monarchii parlamentarnej;
3. porównuje monarchię parlamentarną z monarchią absolutną, uwzględniając zakres władzy monarszej, prawa i obowiązki poddanych, rolę instytucji stanowych (parlamentu);
4. wyjaśnia, na czym polegała specyfika ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy.
Europa w XVIII w. Uczeń:
1. wymienia idee oświecenia i rozpoznaje je w nauce, literaturze, architekturze i sztuce;
2. charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy Monteskiusza i zasadę umowy społecznej Rousseau;
3. porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii.
Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w. Uczeń:
1. przedstawia przyczyny i przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach saskich;
2. wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII w.;
3. charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Konarskiego i Stanisława Leszczyńskiego oraz dostrzega przejawy ożywienia w gospodarce i kulturze czasów saskich.
Bunt poddanych wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Uczeń:
1. przedstawia przyczyny i następstwa wojny o niepodległość;
2. ocenia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych;
3. wymienia główne instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych i wyjaśnia, w jaki sposób konstytucja amerykańska realizowała w praktyce zasadę trójpodziału władzy.
Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń:
1. przedstawia okoliczności powstania, zadania i osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej;
2. sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja; wymienia reformy Sejmu Wielkiego oraz postanowienia Konstytucji 3 maja;
3. wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia jej następstwa;
4. rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje przykłady sztuki okresu klasycyzmu z uwzględnieniem własnego regionu,
Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII w. Uczeń:
1. sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany terytorialne po każdym rozbiorze;
2. przedstawia cele i następstwa powstania kościuszkowskiego;
3. rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej.
Rewolucja francuska. Uczeń:
1. wyjaśnia główne przyczyny rewolucji i ocenia jej skutki;
2. wskazuje charakterystyczne cechy dyktatury jakobińskiej;
3. opisuje główne zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela.
Epoka napoleońska. Uczeń:
1. opisuje zmiany w Europie w okresie napoleońskim w zakresie stosunków społeczno-gospodarczych i politycznych;
2. wyjaśnia okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego oraz opisuje cechy ustrojowe i terytorium Księstwa Warszawskiego;
3. ocenia politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona.
Europa po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1. przedstawia zasady i postanowienia kongresu wiedeńskiego, uwzględniając jego decyzje w sprawie polskiej;
2. wyjaśnia główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Europie w I połowie XIX w.
Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń:
1. wymienia charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej;
2. podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska naturalnego;
3. identyfikuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX w. oraz wyjaśnia następstwa ekonomiczne i społeczne ich zastosowania;
4. opisuje zmiany w poziomie życia różnych grup społecznych w XIX w. na podstawie źródeł pisanych, ikonograficznych i statystycznych.
Europa i świat w XIX w. Uczeń:
1. opisuje przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;
2. dostrzega podobieństwa i różnice w procesie jednoczenia Włoch i Niemiec;
3. wyjaśnia przyczyny i sytuuje w przestrzeni kierunki oraz zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX w.;
4. ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy europejskiej oraz kolonizowanych społeczności i państw.
Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1. wskazuje na mapie nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach polskich po kongresie wiedeńskim;
2. charakteryzuje ustrój Królestwa Polskiego;
3. ocenia osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie.
Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń:
1. sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe;
2. przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych;
3. rozróżnia bezpośrednie i długofalowe następstwa powstańczych ruchów narodowych;
4. charakteryzuje główne nurty i postaci Wielkiej Emigracji.
Życie pod zaborami. Uczeń:
1. wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej;
2. charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców;
3. porównuje warunki życia społeczeństwa w trzech zaborach w II połowie XIX w., uwzględniając możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego;
4. przedstawia główne nurty życia politycznego pod zaborami w końcu XIX w.
Europa i świat na przełomie XIX i XX w. Uczeń:
1. przedstawia skutki przewrotu technicznego i postępu cywilizacyjnego, w tym dla środowiska naturalnego;
2. charakteryzuje przyczyny i następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego;
3. przedstawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej i przemiany obyczajowe.
I wojna światowa i jej skutki. Uczeń:
1. wymienia główne przyczyny narastania konfliktów pomiędzy mocarstwami europejskimi na przełomie XIX i XX w. oraz umiejscawia je na politycznej mapie świata i Europy;
2. charakteryzuje specyfikę działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem nowych środków technicznych.
Rewolucje rosyjskie. Uczeń:
1. wyjaśnia polityczne i społeczno-gospodarcze przyczyny wybuchu rewolucji w Rosji w 1917 r.;
2. wyjaśnia okoliczności przejęcia przez bolszewików władzy w Rosji;
3. opisuje bezpośrednie następstwa rewolucji lutowej i październikowej dla Rosji oraz Europy;
4. charakteryzuje reakcję Europy na wydarzenia w Rosji.
Sprawa polska w I wojnie światowej. Uczeń:
1. charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej oraz opisuje poglądy zwolenników różnych orientacji politycznych;
2. ocenia wysiłek zbrojny Polaków;
3. wyjaśnia międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej.

IV etap edukacyjny

Cele kształcenia – wymagania ogólne

Chronologia historyczna.
Uczeń porządkuje i synchronizuje wydarzenia z historii powszechnej oraz dziejów ojczystych; dostrzega zmienność i dynamikę wydarzeń w dziejach, a także ciągłość procesów historycznych.
Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epoki i dostrzega zależności pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego; rozpoznaje rodzaje źródeł; ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego; dostrzega wielość perspektyw badawczych oraz wielorakie interpretacje historii i ich przyczyny.
Tworzenie narracji historycznej.
Uczeń tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym lub problemowym; dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego; dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z różnych źródeł wiedzy.

IV etap edukacyjny – zakres rozszerzony

Cele kształcenia – wymagania ogólne

Chronologia historyczna.
Uczeń porządkuje i synchronizuje wydarzenia z historii powszechnej oraz dziejów ojczystych; dostrzega zmienność i dynamikę wydarzeń w dziejach, a także ciągłość procesów historycznych.
Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epok i dostrzega zależności pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego; rozpoznaje rodzaje źródeł; ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego; dostrzega wielość perspektyw badawczych oraz wielorakie interpretacje historii i ich przyczyny.
Tworzenie narracji historycznej.
Uczeń tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym lub problemowym; dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego; dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z różnych źródeł wiedzy.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Starożytność.
1. Cywilizacje Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Uczeń:
  1. charakteryzuje uwarunkowania geograficzne rozwoju cywilizacji na Bliskim i Dalekim Wschodzie;
  2. porównuje formy ustrojowe i struktury społeczne w cywilizacjach bliskowschodnich;
  3. rozpoznaje cechy charakterystyczne najważniejszych osiągnięć kulturowych cywilizacji bliskowschodnich oraz hinduskiej i chińskiej w zakresie architektury, sztuki, nauki i pisma.
2. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnej Grecji. Uczeń:
  1. charakteryzuje geograficzne uwarunkowania cywilizacji greckiej;
  2. wyjaśnia przemiany ustrojowe w Atenach i porównuje formy ustrojowe greckich polis;
  3. rozpoznaje dokonania kulturowe Greków w dziedzinie architektury, rzeźby, teatru, literatury, filozofii, nauki i identyfikuje je z ich twórcami;
  4. identyfikuje dziedzictwo kultury greckiej w dorobku kulturowym Europy.
3. Ekspansja w świecie greckim i rzymskim. Uczeń:
  1. porównuje kolonizację grecką z fenicką w basenie Morza Śródziemnego;
  2. charakteryzuje wojny grecko-perskie i ekspansję Aleksandra Wielkiego;
  3. charakteryzuje ekspansję rzymską i wyjaśnia ideę imperium rzymskiego.
4. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
  1. charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne w Rzymie republikańskim i w cesarstwie rzymskim;
  2. porównuje niewolnictwo w Rzymie z wcześniejszymi formami niewolnictwa w świecie bliskowschodnim i greckim;
  3. opisuje zmiany w położeniu religii chrześcijańskiej w państwie rzymskim (od religii prześladowanej, poprzez tolerowaną, do panującej);
  4. prezentuje najważniejsze stanowiska historiografii dotyczące przyczyn upadku państwa rzymskiego;
  5. rozpoznaje dokonania kulturowe Rzymian w dziedzinie prawa, literatury, nauki, architektury i techniki;
  6. identyfikuje dziedzictwo kultury rzymskiej w dorobku kulturowym Europy.
Średniowiecze.
1. Bizancjum i Zachód a świat islamu. Uczeń:
  1. charakteryzuje kręgi kulturowe: łaciński, bizantyjski i arabski;
  2. opisuje charakterystyczne cechy bizantyjskiego systemu politycznego;
  3. wyjaśnia wpływ cywilizacji islamskiej na cywilizację łacińską i bizantyjską;
  4. rozpoznaje najważniejsze osiągnięcia cywilizacji islamskiej w zakresie architektury, sztuki i nauki.
2. Europa wczesnego średniowiecza. Uczeń:
  1. opisuje zasięg terytorialny, organizację władzy, gospodarkę i kulturę państwa Franków;
  2. charakteryzuje i porównuje ideę cesarstwa karolińskiego z ideą cesarstwa Ottonów;
  3. opisuje proces tworzenia się państw w Europie Zachodniej, z uwzględnieniem najazdów Arabów, Normanów i Węgrów;
  4. opisuje proces powstawania państw w Środkowo-Wschodniej Europie, z uwzględnieniem wpływu cywilizacji łacińskiej i bizantyjskiej;
  5. charakteryzuje funkcjonowanie władzy, struktur społecznych i gospodarki w systemie feudalnym.
3. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
  1. wyjaśnia ideowe i polityczne przyczyny rywalizacji papiestwa z cesarstwem o zwierzchnictwo nad średniowieczną Europą;
  2. charakteryzuje polityczne, społeczno-gospodarcze i religijne uwarunkowania oraz ocenia skutki wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej i rekonkwisty;
  3. opisuje charakterystyczne przejawy ożywienia społeczno-gospodarczego w Europie XI-XIII w.;
  4. opisuje kierunki i charakter oraz konsekwencje najazdów mongolskich dla Europy Środkowo-Wschodniej.
4. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:
  1. prezentuje główne stanowiska historiografii dotyczące etnogenezy Słowian;
  2. wyjaśnia uwarunkowania narodzin państwa polskiego i jego chrystianizacji;
  3. opisuje rozwój terytorialny państwa polskiego w X-XII w.;
  4. rozpoznaje tendencje centralistyczne i decentralistyczne w życiu politycznym państwa polskiego w X-XII w.;
  5. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy w X-XII w.
5. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:
  1. wyjaśnia przyczyny polityczne i społeczno-gospodarcze oraz następstwa rozbicia dzielnicowego;
  2. porównuje proces formowania się społeczeństwa stanowego w Polsce i w zachodniej Europie;
  3. opisuje przemiany społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich oraz ocenia społeczno-kulturowe skutki kolonizacji na prawie niemieckim;
  4. charakteryzuje proces przezwyciężenia rozbicia politycznego ziem polskich, ze wskazaniem na rolę władców i Kościoła;
  5. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z okresu rozbicia dzielnicowego i dziejów Europy.
6. Europa późnego średniowiecza. Uczeń:
  1. wyjaśnia przyczyny kryzysu idei władzy uniwersalnej w Europie późnego średniowiecza;
  2. charakteryzuje przemiany społeczne i gospodarcze w Europie w późnym średniowieczu;
  3. opisuje zmiany na mapie politycznej Europy w XIV-XV w.;
  4. charakteryzuje następstwa upadku cesarstwa bizantyńskiego i ekspansji tureckiej dla Europy.
7. Polska w XIV-XV w. Uczeń:
  1. opisuje rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV-XV w.;
  2. charakteryzuje rozwój monarchii stanowej w Polsce, uwzględniając strukturę społeczeństwa polskiego w późnym średniowieczu i rozwój przywilejów szlacheckich;
  3. wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania związków Polski z Węgrami i Litwą w XIV-XV w.;
  4. charakteryzuje i ocenia stosunki polsko-krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i kulturowej;
  5. ocenia panowanie Piastów w dziejach Polski; ocenia politykę dynastyczną Jagiellonów;
  6. synchronizuje wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV-XV w.
8. Kultura średniowiecza. Uczeń:
  1. wyjaśnia uniwersalny charakter kultury średniowiecznej;
  2. ocenia znaczenie włączenia ziem polskich do cywilizacyjnego kręgu świata zachodniego (łacińskiego);
  3. identyfikuje dokonania kultury okresu średniowiecza w zakresie piśmiennictwa, prawa, filozofii, architektury i sztuki, z uwzględnieniem kultury polskiego średniowiecza.
Dzieje nowożytne.
1. Odkrycia geograficzne i europejski kolonializm doby nowożytnej. Uczeń:
  1. charakteryzuje cywilizacje prekolumbijskie w Ameryce;
  2. opisuje udział poszczególnych państw europejskich w podziale Nowego Świata w XVI-XVIII w.;
  3. ocenia wpływ odkryć geograficznych i ekspansji kolonialnej na życie gospodarcze i kulturowe Europy;
  4. ocenia długofalowe konsekwencje wielkich odkryć geograficznych dla Ameryki, Azji, Afryki.
2. Europa w XVI-XVII w. Uczeń:
  1. rozpoznaje charakterystyczne cechy renesansu europejskiego oraz wskazuje czołowych twórców i ich dzieła;
  2. wyjaśnia polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe uwarunkowania i następstwa reformacji, opisując główne nurty i postaci; charakteryzuje reformę Kościoła katolickiego;
  3. opisuje mapę polityczną i wyznaniową Europy w XVI w.;
  4. wyjaśnia zmiany w sposobie funkcjonowania państw europejskich w epoce nowożytnej, z uwzględnieniem charakterystyki i oceny absolutyzmu francuskiego;
  5. opisuje proces kształtowania się państwa moskiewskiego/rosyjskiego;
  6. charakteryzuje główne europejskie konflikty polityczne w XVI-XVII w., z uwzględnieniem roli Turcji w Europie Środkowo-Wschodniej;
  7. wyjaśnia genezę i opisuje następstwa rewolucji angielskich;
  8. analizuje przemiany kapitalistyczne w życiu gospodarczym Europy Zachodniej XVI-XVII w.;
  9. opisuje przemiany w kulturze europejskiej w XVII w. i rozpoznaje główne dokonania epoki baroku.
3. Rzeczpospolita w okresie renesansu i demokracji szlacheckiej. Uczeń:
  1. opisuje i wyjaśnia funkcjonowanie najważniejszych instytucji życia politycznego w XVI-wiecznej Polsce, w tym sejmików, sejmu, senatu i sejmu elekcyjnego; ocenia demokrację szlachecką;
  2. ocenia polską specyfikę w zakresie rozwiązań ustrojowych, struktury społecznej i modelu życia gospodarczego na tle europejskim oraz synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski w XVI w. z wydarzeniami europejskimi;
  3. opisuje zmiany terytorialne państwa polsko-litewskiego i charakteryzuje stosunki z sąsiadami w XVI w.;
  4. ocenia zmiany w relacjach polsko-litewskich w XVI w.;
  5. ocenia kulturową rolę Polski w przeniesieniu wzorców cywilizacji zachodniej na obszary ruskie i litewskie;
  6. ocenia sytuację wyznaniową na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI w., w tym tolerancję wyznaniową oraz unię brzeską;
  7. identyfikuje dzieła polskiego renesansu oraz ocenia dorobek polskiej myśli politycznej okresu odrodzenia i reformacji.
4. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVII w. Ustrój, społeczeństwo i kultura. Uczeń:
  1. opisuje zmiany terytorium Rzeczypospolitej w XVII w.;
  2. opisuje główne etapy konfliktów politycznych i militarnych Rzeczypospolitej ze Szwecją państwem moskiewskim/Rosją i Turcją w XVII w.; wyjaśnia ich następstwa;
  3. charakteryzuje proces oligarchizacji życia politycznego Rzeczypospolitej;
  4. wyjaśnia przyczyny kryzysów wewnętrznych oraz załamania gospodarczego Rzeczypospolitej w XVII w;
  5. ocenia polską specyfikę w zakresie rozwiązań ustrojowych, struktury społecznej i modelu życia gospodarczego na tle europejskim oraz synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski w XVII w. z wydarzeniami europejskimi;
  6. charakteryzuje sarmatyzm jako ideologię i styl życia polskiej szlachty; rozpoznaje dzieła sztuki polskiego baroku.
5. Oświecenie, absolutyzm oświecony i rewolucje XVIII w. Uczeń:
  1. wyjaśnia polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe uwarunkowania oświecenia europejskiego;
  2. charakteryzuje główne idee europejskiego oświecenia i rozpoznaje jego główne dokonania w myśli politycznej, nauce, literaturze, sztuce i architekturze;
  3. charakteryzuje absolutyzm oświecony na przykładach państw sąsiadujących z Rzecząpospolitą;
  4. charakteryzuje program modernizacji Rosji i rosyjską ideę imperium;
  5. charakteryzuje parlamentaryzm angielski i rewolucję przemysłową w Anglii;
  6. porównuje przyczyny oraz charakter rewolucji amerykańskiej i francuskiej;
  7. charakteryzuje specyfikę okresu jakobińskiego rewolucji francuskiej;
  8. wskazuje najważniejsze zmiany na mapie politycznej Europy i Ameryki Północnej w XVIII w. oraz wyjaśnia ich przyczyny;
  9. ocenia znaczenie rewolucji amerykańskiej i francuskiej z perspektywy politycznej, gospodarczej i społecznej.
6. Rzeczpospolita w XVIII w. Reformy oświeceniowe i rozbiory. Uczeń:
  1. charakteryzuje politykę Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej i wskazuje przejawy osłabienia suwerenności państwa polskiego;
  2. charakteryzuje działania zmierzające do naprawy Rzeczypospolitej i walkę zbrojną o utrzymanie niepodległości w drugiej połowie XVIII w.;
  3. charakteryzuje i ocenia dzieło Sejmu Wielkiego, odwołując się do tekstu Konstytucji 3 maja;
  4. opisuje i wyjaśnia uwarunkowania wewnętrzne i międzynarodowe kolejnych rozbiorów Polski, a także analizuje zmiany granic;
  5. prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące rozbiorów, panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego i przyczyn upadku Rzeczypospolitej;
  6. wyjaśnia specyfikę polskiego oświecenia; ocenia dorobek kulturowy okresu stanisławowskiego, z uwzględnieniem reformy szkolnictwa;
  7. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski w XVIII w. z wydarzeniami w Europie i w Stanach Zjednoczonych.
Wiek XIX.
1. Europa napoleońska. Uczeń:
  1. opisuje kierunki i etapy podbojów Napoleona; charakteryzuje napoleońską ideę imperium;
  2. wyjaśnia źródła sukcesów i porażek Napoleona w polityce wewnętrznej i zagranicznej;
  3. wyjaśnia wpływ idei rewolucji francuskiej i wojen okresu napoleońskiego na zmiany polityczne, społeczne i gospodarcze w Europie;
  4. wskazuje przykłady i wyjaśnia przyczyny zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona;
  5. charakteryzuje ustrój polityczny Księstwa Warszawskiego;
  6. charakteryzuje decyzje kongresu wiedeńskiego, z uwzględnieniem sprawy polskiej.
2. Europa i Stany Zjednoczone w epoce rewolucji przemysłowej. Uczeń:
  1. charakteryzuje proces uprzemysłowienia państw europejskich i Stanów Zjednoczonych;
  2. charakteryzuje rozwój terytorialny, gospodarczy oraz przemiany społeczno-kulturowe w Stanach Zjednoczonych w XIX w.;
  3. ocenia gospodarcze, społeczne, kulturowe i ekologiczne skutki rewolucji przemysłowej.
3. Ideologie XIX w. Uczeń:
  1. charakteryzuje i porównuje ideologie: konserwatyzm, liberalizm, nacjonalizm, socjalizm utopijny, marksizm i anarchizm;
  2. wyjaśnia związki pomiędzy ideologiami liberalnymi i nacjonalistycznymi a europejskimi ruchami niepodległościowymi i zjednoczeniowymi, omawia powstanie o niepodległość Grecji, Wiosnę Ludów, zjednoczenie Włoch i Niemiec;
  3. porównuje cele i charakter oraz ocenia polityczne i społeczno-gospodarcze skutki zjednoczenia Włoch i Niemiec;
  4. charakteryzuje różne formy zorganizowanej działalności robotników: związki zawodowe, partie polityczne oraz wyjaśnia proces demokratyzacji, z uwzględnieniem przemian ustrojowych w Europie Zachodniej.
4. Walka o niepodległość Polski w okresie niewoli narodowej. Uczeń:
  1. charakteryzuje i porównuje cele oraz metody polityki zaborców wobec społeczeństwa polskiego w okresie niewoli narodowej;
  2. rozpoznaje działania społeczeństwa sprzyjające rozwojowi tożsamości narodowej;
  3. wyjaśnia przyczyny, charakter i skutki powstań narodowych;
  4. prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące powstań narodowych;
  5. charakteryzuje koncepcje polityczno-społeczne Wielkiej Emigracji XIX w. i ich wpływ na życie polityczno-społeczne w trzech zaborach;
  6. ocenia dorobek kultury polskiej XIX w. i jej wpływ na kształtowanie się tożsamości narodowej Polaków.
5. Społeczeństwo polskie w okresie zaborów w XIX w. Uczeń:
  1. wyjaśnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny odmiennego rozwoju gospodarczego ziem polskich w trzech zaborach;
  2. analizuje strukturę społeczeństwa w trzech zaborach, z uwzględnieniem mniejszości narodowych i wyznaniowych, w tym ludności żydowskiej;
  3. wyjaśnia przyczyny, charakter i skutki emigracji w XIX w. oraz ocenia aktywność polityczną, militarną i kulturalną Polaków w Europie;
  4. porównuje programy ruchu narodowego, ruchu ludowego oraz partii socjalistycznych;
  5. charakteryzuje wydarzenia rewolucyjne 1905-1907;
  6. porównuje dynamikę zmian gospodarczych i społecznych na ziemiach polskich z przemianami europejskimi oraz synchronizuje wydarzenia z historii politycznej.
6. Europa i świat w XIX w. Uczeń:
  1. charakteryzuje kierunki przemian społecznych i politycznych w państwach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych i w Japonii;
  2. charakteryzuje system polityczny i społeczny imperium rosyjskiego na tle przemian w XIX-wiecznej Europie;
  3. opisuje zasięg i ekspansję kolonialną Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Rosji i Stanów Zjednoczonych;
  4. analizuje polityczne, gospodarcze i społeczne przyczyny oraz następstwa podbojów kolonialnych państw europejskich w Azji i Afryce;
  5. charakteryzuje czynniki sprzyjające rozwojowi badań naukowych; rozpoznaje największe osiągnięcia nauki i techniki XIX w.;
  6. rozpoznaje dorobek kulturowy XIX w.
Wiek XX.
1. I wojna światowa i rewolucje w Rosji. Uczeń:
  1. wyjaśnia genezę I wojny światowej i opisuje charakter działań wojennych;
  2. przedstawia genezę i charakteryzuje przebieg rewolucji rosyjskich w 1917 r.;
  3. wyjaśnia wpływ wydarzeń rewolucyjnych w Rosji na przebieg I wojny światowej;
  4. opisuje zmiany na mapie politycznej Europy i świata po I wojnie światowej;
  5. omawia polskie orientacje polityczne oraz działalność polskich formacji wojskowych w okresie I wojny światowej;
  6. wyjaśnia zmiany zachodzące w polityce mocarstw wobec sprawy polskiej, w tym charakteryzuje stanowisko Rosji i Stanów Zjednoczonych.
2. Kryzys demokracji i systemy totalitarne. Uczeń:
  1. wyjaśnia przyczyny zwycięstwa bolszewików w Rosji oraz charakteryzuje najistotniejsze przemiany zachodzące w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym w ZSRR do końca lat trzydziestych XX w.;
  2. wyjaśnia społeczne, gospodarcze, polityczne i kulturowe uwarunkowania rządów autorytarnych w Europie Środkowo-Wschodniej, faszyzmu włoskiego i nazizmu oraz charakteryzuje aktywność międzynarodową Włoch i Niemiec w latach trzydziestych XX w.;
  3. porównuje systemy totalitarne oraz charakteryzuje ich imperialne cele;
  4. prezentuje stanowiska nauk społecznych na temat genezy i mechanizmów działania systemów totalitarnych;
  5. ocenia politykę świata zachodniego wobec totalitaryzmu nazistowskiego i komunizmu; wyjaśnia genezę II wojny światowej.
3. Europa i świat między wojnami. Społeczeństwo, gospodarka, kultura. Uczeń:
  1. charakteryzuje proces demokratyzacji społeczeństw międzywojennych i ustrojów politycznych, z uwzględnieniem następstw I wojny światowej, przemian cywilizacyjnych, w tym kultury masowej;
  2. charakteryzuje życie gospodarcze okresu międzywojennego i wyjaśnia mechanizm wielkiego kryzysu gospodarczego oraz porównuje sposoby przezwyciężania jego skutków w Stanach Zjednoczonych i w Europie;
  3. rozpoznaje dorobek kulturowy okresu międzywojennego.
4. Odbudowa niepodległości i życie polityczne II Rzeczypospolitej. Uczeń:
  1. opisuje proces kształtowania się terytorium II Rzeczypospolitej, w tym powstanie wielkopolskie i powstania śląskie oraz plebiscyty, a także wojnę polsko-bolszewicką;
  2. rozpoznaje charakterystyczne cechy ustroju II Rzeczypospolitej w oparciu o konstytucje z 1921 i 1935 r.;
  3. opisuje główne ugrupowania polityczne II Rzeczypospolitej, ich aktywność w życiu politycznym oraz przywódców;
  4. wyjaśnia przyczyny kryzysu demokracji parlamentarnej w II Rzeczypospolitej; charakteryzuje przyczyny i konsekwencje przewrotu majowego;
  5. wyjaśnia uwarunkowania polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej;
  6. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski z wydarzeniami europejskimi.
5. II Rzeczpospolita. Społeczeństwo, gospodarka, kultura. Uczeń:
  1. charakteryzuje i ocenia dorobek gospodarczy II Rzeczypospolitej;
  2. analizuje strukturę społeczeństwa II Rzeczypospolitej, w tym strukturę narodowościowo-wyznaniową oraz charakteryzuje politykę II Rzeczypospolitej wobec mniejszości narodowych i jej uwarunkowania;
  3. charakteryzuje dorobek kulturowy II Rzeczypospolitej;
  4. prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące II Rzeczypospolitej.
6. Europa i świat podczas II wojny światowej. Uczeń:
  1. opisuje główne etapy II wojny światowej i wskazuje przełomowe wydarzenia dla jej przebiegu;
  2. wyjaśnia uwarunkowania współpracy niemiecko-radzieckiej w latach 1939-1941 i jej konsekwencje dla państw i narodów Europy Środkowej;
  3. charakteryzuje uwarunkowania militarne i polityczne konferencji Wielkiej Trójki oraz ich ustalenia;
  4. porównuje I i II wojnę światową- charakter działań wojennych i następstwa obu konfliktów.
7. Europa pod okupacją niemiecką i Holokaust. Uczeń:
  1. charakteryzuje politykę III Rzeszy wobec społeczeństw okupowanej Europy, w tym nazistowski plan eksterminacji Żydów oraz innych narodowości i grup społecznych;
  2. opisuje postawy Żydów wobec polityki eksterminacji, w tym powstanie w getcie warszawskim, a także opisuje postawy społeczeństwa polskiego wobec Holokaustu;
  3. ocenia stosunek społeczeństw i rządów świata zachodniego oraz Kościoła katolickiego do Holokaustu.
8. Okupacja niemiecka i radziecka na ziemiach polskich. Uczeń:
  1. opisuje przebieg i następstwa wojny obronnej Polski w 1939 r.;
  2. opisuje międzynarodowe uwarunkowania działalności polskiego rządu na wychodźstwie;
  3. wskazuje podobieństwa i różnice w polityce obu okupantów wobec narodu polskiego;
  4. opisuje organizację polskiego państwa podziemnego oraz różne formy ruchu oporu, ze szczególnym uwzględnieniem działalności Armii Krajowej;
  5. wyjaśnia działania Stalina zmierzające do utworzenia komunistycznego ośrodka władzy w Polsce;
  6. wyjaśnia uwarunkowania polityczne i charakteryzuje czyn zbrojny powstania warszawskiego;
  7. synchronizuje najważniejsze wydarzenia II wojny światowej z dziejów Polski, Europy i świata.
9. Europa i świat w okresie rywalizacji ZSRR i Stanów Zjednoczonych. Uczeń:
  1. opisuje demograficzne, społeczno-gospodarcze i polityczne skutki wojny;
  2. rozpoznaje zmiany polityczne na mapie Europy i świata po II wojnie światowej;
  3. wyjaśnia genezę zimnej wojny i rozpoznaje jej przejawy w stosunkach pomiędzy ZSRR a Stanami Zjednoczonymi;
  4. charakteryzuje problem niemiecki po II wojnie światowej;
  5. wyjaśnia cele utworzenia NATO i Układu Warszawskiego oraz charakteryzuje te bloki militarne;
  6. charakteryzuje proces integracji Europy Zachodniej;
  7. wyjaśnia cele utworzenia ONZ i charakteryzuje jego rolę w rozwiązywaniu problemów współczesnego świata;
  8. charakteryzuje przyczyny i skutki przełomowych konfliktów zimnej wojny: wojny koreańskiej, kryzysu kubańskiego, wojny w Wietnamie i wojny w Afganistanie;
  9. wyjaśnia źródła i rozwój konfliktu arabsko-izraelskiego po II wojnie światowej.
10. Rozpad systemu kolonialnego. Uczeń:
  1. opisuje główne etapy procesu dekolonizacji Azji i Afryki, z uwzględnieniem Indii oraz Indochin;
  2. opisuje zmiany na politycznej mapie świata w wyniku procesu dekolonizacji;
  3. ocenia polityczne i społeczno-gospodarcze skutki procesu dekolonizacji.
11. Chiny po II wojnie światowej. Uczeń:
  1. opisuje główne etapy w dziejach komunistycznych Chin;
  2. charakteryzuje maoistowską odmianę komunizmu;
  3. charakteryzuje międzynarodową pozycję Chin w okresie rywalizacji ZSRR i Stanów Zjednoczonych oraz po rozpadzie ZSRR.
12. Europa Środkowo-Wschodnia po II wojnie światowej. Uczeń:
  1. charakteryzuje proces uzależniania państw Europy Środkowo-Wschodniej od ZSRR, z uwzględnieniem sowietyzacji i stalinizacji;
  2. wyjaśnia przyczyny zmian w polityce zagranicznej ZSRR i w polityce wewnętrznej państw satelickich ZSRR po 1956 r.;
  3. charakteryzuje proces uniezależnienia się państw satelickich od ZSRR;
  4. wyjaśnia przyczyny rozpadu ZSRR i bloku wschodniego;
  5. opisuje przeobrażenia ustrojowe w państwach Europy Środkowo-Wschodniej i rozpoznaje charakterystyczne cechy procesu dekomunizacji w państwach bloku wschodniego po 1989 r.;
  6. synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów świata, Europy Zachodniej i Środkowo-Wschodniej oraz Polski.
13. Polska w latach 1944-1948. Uczeń:
  1. porównuje terytorium Polski powojennej z terytorium II Rzeczypospolitej oraz analizuje polityczno-społeczne i gospodarcze skutki zmiany granic;
  2. charakteryzuje główne etapy przejmowania władzy przez komunistów w Polsce, z uwzględnieniem działań opozycji legalnej i podziemia antykomunistycznego; opisuje represje stosowane przez radziecki i polski aparat bezpieczeństwa;
  3. rozpoznaje charakterystyczne cechy okresu odbudowy i przebudowy gospodarki, z uwzględnieniem reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu.
14. Polska w latach 1948-1956. Uczeń:
  1. porównuje procesy stalinizacji państwa polskiego i państw Europy Środkowo-Wschodniej;
  2. charakteryzuje system polityczny i społeczno-gospodarczy Polski w okresie stalinowskim, z uwzględnieniem Konstytucji z 1952 r.;
  3. rozpoznaje charakterystyczne cechy gospodarki centralnie planowanej i ocenia jej skutki;
  4. charakteryzuje zjawisko socrealizmu w literaturze i sztuce.
15. Polska w latach 1956-1980. Uczeń:
  1. charakteryzuje i porównuje etapy: 1956-1970 i 1970-1980;
  2. wyjaśnia przyczyny kryzysów społeczno-politycznych: 1968 r., 1970 r., 1976 r. i 1980 r.;
  3. charakteryzuje działalność opozycji w PRL-u;
  4. charakteryzuje relacje państwo-Kościół i ocenia rolę Kościoła w życiu społecznym;
  5. charakteryzuje kulturę i życie codzienne w Polsce Ludowej.
16. Polska w latach 1980-1989. Uczeń:
  1. wyjaśnia ideę Solidarności i jej wpływ na przemiany społeczno-polityczne w Polsce;
  2. charakteryzuje państwo i społeczeństwo w czasie stanu wojennego oraz ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne skutki stanu wojennego;
  3. opisuje przyczyny i skutki obrad "Okrągłego Stołu";
  4. prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące PRL-u.
17. Narodziny III Rzeczypospolitej. Uczeń:
  1. wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania procesu odbudowy demokratycznego państwa po 1989 r.;
  2. charakteryzuje proces reformowania gospodarki polskiej;
  3. ocenia dokonania III Rzeczypospolitej w polityce zagranicznej.
18. Przemiany cywilizacyjne w drugiej połowie XX w. Uczeń:
  1. charakteryzuje społeczno-gospodarcze i techniczne skutki rewolucji naukowo-technicznej, rozpoznając osiągnięcia nauki i techniki drugiej połowy XX w.;
  2. rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury masowej i elitarnej oraz przemiany obyczajowe drugiej połowy XX w.;
  3. charakteryzuje zjawisko kontrkultury i ruchy młodzieżowe w kulturze zachodniej;
  4. charakteryzuje tendencje sakralizacyjne i desakralizacyjne we współczesnym świecie, oraz proces dostosowywania się Kościoła katolickiego do wyzwań współczesności.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:
1. opisuje następstwa wojny, wyróżniając konsekwencje polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe;
2. wyjaśnia cele powołania i charakter Ligi Narodów;
3. wyjaśnia politykę mocarstw wobec Niemiec po zakończeniu I wojny światowej.
Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:
1. opisuje odrodzenie państwa polskiego oraz jego granice i sąsiadów;
2. charakteryzuje i ocenia postanowienia traktatu wersalskiego wobec Polski;
3. porównuje cele i skutki powstania wielkopolskiego i trzech powstań śląskich oraz wyjaśnia przyczyny i opisuje następstwa wojny polsko – bolszewickiej;
4. charakteryzuje ustrój polityczny II Rzeczypospolitej na podstawie konstytucji marcowej 1921 r.;
5. wskazuje czynniki utrudniające proces integracji odrodzonego państwa polskiego;
6. wyjaśnia cele i skutki reformy Władysława Grabskiego;
7. ocenia wkład Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego w odbudowę państwa polskiego.
Kryzys demokracji w Europie Zachodniej. Uczeń:
1. charakteryzuje okoliczności oraz następstwa dojścia do władzy Mussoliniego i Hitlera;
2. porównuje faszyzm z nazizmem, uwzględniając organizację państwa, ideologię oraz politykę wobec społeczeństwa;
3. charakteryzuje i ocenia politykę państw europejskich wobec Hitlera i wskazuje na jej uwarunkowania.
System totalitarny w ZSRR. Uczeń:
1. opisuje okoliczności dojścia do władzy Stalina;
2. opisuje zmiany w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym ZSRR po dojściu do władzy Stalina, z uwzględnieniem uprzemysłowienia kraju, kolektywizacji rolnictwa oraz jej następstw (Wielki Głód) i Wielkiej Czystki;
3. porównuje totalitarne systemy hitlerowskich Niemiec i Związku Radzieckiego.
Kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce. Uczeń:
1. wyjaśnia przyczyny i skutki przewrotu majowego;
2. porównuje główne postanowienia konstytucji marcowej 1921 r. i konstytucji kwietniowej 1935 r.;
3. wymienia charakterystyczne cechy rządów sanacji, wskazując różnice między demokracją parlamentarną a rządami autorytarnymi;
4. charakteryzuje główne kierunki polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej.
Gospodarka i społeczeństwo II Rzeczypospolitej. Uczeń:
1. charakteryzuje strukturę społeczną, narodowościową i wyznaniową odrodzonego państwa polskiego, dostrzegając przyczyny konfliktów społecznych i narodowościowych;
2. porównuje przejawy kryzysu gospodarczego na świecie i w Polsce, wskazując jego specyficzne cechy;
3. opisuje osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej, w tym budowę portu w Gdyni i utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego;
4. charakteryzuje główne osiągnięcia kultury i nauki II Rzeczypospolitej.
II wojna światowa. Uczeń:
1. wyjaśnia polityczne, społeczne i gospodarcze przyczyny wybuchu II wojny światowej;
2. charakteryzuje położenie międzynarodowe Polski w przededniu wybuchu II wojny światowej;
3. ocenia konsekwencje zawarcia paktu Ribbentrop-Mołotow;
4. sytuuje w czasie i przestrzeni etapy i fronty II wojny światowej, wskazując momenty przełomowe;
5. przedstawia przyczyny i skutki Holokaustu oraz opisuje przykłady oporu ludności żydowskiej;
6. przedstawia okoliczności powstania koalicji antyfaszystowskiej oraz porównuje postanowienia konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie;
7. charakteryzuje bezpośrednie skutki II wojny światowej, wyróżniając następstwa polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe, z uwzględnieniem przesunięć ludności w Europie Środkowej.
Ziemie polskie pod dwiema okupacjami. Uczeń:
1. porównuje cele i metody polityki niemieckiej i radzieckiej w okupowanej Polsce;
2. opisuje strukturę polityczną i wojskową oraz działalność polskiego państwa podziemnego i ocenia historyczną rolę Armii Krajowej;
3. wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki wybuchu powstania warszawskiego oraz ocenia postawę aliantów i Związku Radzieckiego wobec powstania;
4. analizuje zmiany terytorialne, straty ludnościowe, kulturowe i materialne Polski będące następstwem II wojny światowej.
Sprawa polska w czasie II wojny światowej. Uczeń:
1. przedstawia okoliczności powstania oraz działalność rządu II Rzeczypospolitej na uchodźstwie;
2. charakteryzuje udział Polaków w wysiłku militarnym aliantów oraz sytuuje w czasie i przestrzeni działania wojsk polskich na różnych frontach wojny;
3. ocenia politykę mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny światowej.
Świat po II wojnie światowej. Uczeń:
1. wyjaśnia przyczyny i skutki rozpadu koalicji antyhitlerowskiej oraz opisuje początki zimnej wojny;
2. opisuje okoliczności i ocenia skutki powstania NRD i RFN;
3. charakteryzuje sojusze polityczno-militarne NATO i Układu Warszawskiego, sytuując je na mapie;
4. charakteryzuje państwa będące w strefie wpływów ZSRR, z uwzględnieniem wydarzeń na Węgrzech w 1956 r. i w Czechosłowacji w 1968 r.;
5. sytuuje w czasie i przestrzeni proces dekolonizacji oraz ocenia jego następstwa, uwzględniając rolę ONZ;
6. wyjaśnia znaczenie II Soboru Watykańskiego dla przemian w Kościele katolickim drugiej połowy XX w.;
7. charakteryzuje konflikty zimnej wojny, w tym wojny w Korei, Wietnamie i Afganistanie oraz kryzys kubański, uwzględniając rolę ONZ;
8. wyjaśnia przyczyny i charakter konfliktu bliskowschodniego;
9. charakteryzuje przemiany w Chinach po II wojnie światowej;
10. opisuje przemiany polityczne i społeczno – gospodarcze w ZSRR w latach 1945-1991;
11. charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej w 1989 r.;
12. opisuje zmiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej;
13. przedstawia cele i główne etapy rozwoju Unii Europejskiej.
Polska w systemie komunistycznym. Uczeń:
1. wyjaśnia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów;
2. charakteryzuje system represji stalinowskich w Polsce i ocenia jego skutki;
3. charakteryzuje realia życia gospodarczego i społecznego PRL-u;
4. porównuje przyczyny i skutki kryzysów 1956 r., 1968 r. i 1970 r., 1976 r.;
5. ocenia polityczną i społeczną rolę Kościoła katolickiego w PRL-u.
Rozkład systemu komunistycznego w Polsce – polska droga do suwerenności. Uczeń:
1. wyjaśnia znaczenie pontyfikatu Jana Pawła II dla przemian politycznych w Polsce;
2. wyjaśnia przyczyny i skutki wydarzeń sierpniowych 1980 r. oraz ocenia rolę Solidarności w przemianach politycznych i ustrojowych;
3. przedstawia okoliczności wprowadzenia i następstwa stanu wojennego;
4. opisuje najważniejsze postanowienia "Okrągłego Stołu";
5. charakteryzuje przemiany polityczne, społeczno-gospodarcze i kulturowe po 1989 r.;
6. przedstawia okoliczności i ocenia znaczenie przystąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej.

Źródło:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół z dnia 27 sierpnia 2012 r.
Załącznik 4. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego.

Dz.U. z 2012 r., poz. 977

Historia Gimnazjum

Przedmiot uzupełniający

Źródło: