Zbiorowa pamięć przechowuje obraz dziejów. Nasza rodzima pamięć formuje się od ponad tysiąca lat. Ta, która obejmuje dzieje powszechne, liczy tysiąclecia. Szkoła powinna zadbać o to, aby uczeń nie pogubił się w gąszczu szczegółów, ale poznając najważniejsze z nich, potrafił wyjaśnić rządzące przeszłością reguły: polityczne, społeczne, gospodarcze, religijne i kulturowe. Takie podejście do wykładu dziejów w założeniu ma pomóc uczniowi w zrozumieniu mechanizmów współczesności. Chodzi również o to, aby uczeń w dorosłym życiu świadomie i odpowiedzialnie współtworzył europejską wspólnotę wartości z nadrzędną, szczególnie bliską nam, Polakom, ideą wolności. Wolności, która w ostatnich stuleciach wyrażała się w dążeniu do odzyskania niepodległości i utrzymania państwowej suwerenności.

Edukacja historyczna pełni ważne cele wychowawcze. Umożliwia w szczególności:

1. pogłębianie wiedzy o ważnych wydarzeniach z dziejów narodu polskiego i dziejów powszechnych, by móc krytycznie odnosić się do przeszłości, lepiej rozumieć teraźniejszość i odpowiedzialnie budować przyszłość;
2. wzmacnianie poczucia miłości do Ojczyzny przez szacunek i przywiązanie do tradycji i historii własnego narodu oraz jego osiągnięć, kultury i języka ojczystego;
3. kształtowanie więzi z krajem ojczystym, świadomości obywatelskiej, postawy szacunku i odpowiedzialności za własne państwo; utrwalanie poczucia godności i dumy narodowej; budowanie szacunku dla innych ludzi oraz dokonań innych narodów i państw;
4. kształtowanie szacunku dla dziedzictwa narodowego; wyrabianie poczucia troski o pamiątki i zabytki historyczne;
5. rozbudzanie zainteresowań własną przeszłością, przeszłością swojej rodziny oraz historią lokalną i regionalną;
6. rozwijanie myślenia historycznego oraz wrażliwości moralnej i estetycznej;
7. kształtowanie zdolności humanistycznych, sprawności językowej, umiejętności samodzielnego poszukiwania wiedzy i korzystania z różnorodnych źródeł informacji, krytycznego formułowania i wypowiadania własnych opinii.

W szkole podstawowej uczeń poznawał przede wszystkim dzieje ojczyste. W podstawie programowej dla szkół ponadpodstawowych historia państwa i narodu została znacznie mocniej wpisana w historię powszechną, choć nadal, co oczywiste, wątek dziejów ojczystych pozostaje najważniejszy.

1. Chronologia historyczna. Uczeń:
   
   1. porządkuje i synchronizuje wydarzenia z historii powszechnej oraz dziejów ojczystych;
   2. dostrzega zmienność i dynamikę wydarzeń w dziejach, a także ciągłość procesów historycznych i cywilizacyjnych.
2. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń:
   
   1. analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epok i dostrzega zależności pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego;
   2. rozpoznaje rodzaje źródeł, ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego;
   3. dostrzega mnogość perspektyw badawczych oraz różnorakie interpretacje historii i ich przyczyny;
   4. ugruntowuje potrzebę poznawania przeszłości dla rozumienia współczesnych mechanizmów społecznych i kulturowych.
3. Tworzenie narracji historycznej. Uczeń:
   
   1. tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym, jak i problemowym;
   2. dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego;
   3. dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje informacje pozyskane z

1. Historia jako nauka. Uczeń:
   1. definiuje podstawowe pojęcia (prehistoria, historia, historiografia, źródło historyczne);
   2. rozpoznaje rodzaje źródeł historycznych;
   3. przedstawia periodyzację dziejów powszechnych i ojczystych.
2. Pradzieje i historia starożytnego Wschodu. Uczeń:
   1. wyjaśnia zagadnienie rewolucji neolitycznej;
   2. porównuje uwarunkowania geograficzne rozwoju cywilizacji na Bliskim i Dalekim Wschodzie;
   3. charakteryzuje organizację państw i strukturę społeczeństw w cywilizacjach starożytnego Bliskiego Wschodu;
   4. rozpoznaje najważniejsze osiągnięcia kulturowe starożytnych cywilizacji Bliskiego i Dalekiego Wschodu;
   5. charakteryzuje wierzenia ludów tworzących cywilizacje starożytnego Bliskiego i Dalekiego Wschodu, z uwzględnieniem judaizmu.
3. Świat starożytnych Greków. Uczeń:
   1. charakteryzuje geograficzne warunki ukształtowania się cywilizacji greckiej;
   2. porównuje organizację społeczeństwa Aten i Sparty oraz formy ustrojowe greckich polis;
   3. opisuje różne formy ekspansji w świecie greckim (kolonizację grecką i fenicką, wojny grecko-perskie i ekspansję Aleksandra Macedońskiego);
   4. charakteryzuje religię starożytnych Greków;
   5. rozpoznaje osiągnięcia kulturowe starożytnych Greków.
4. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
   1. charakteryzuje przemiany ustrojowe i społeczne (w tym problem niewolnictwa) w państwie rzymskim doby republiki oraz cesarstwa, z uwzględnienim roli Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta;
   2. omawia charakter ekspansji rzymskiej i wyjaśnia ideę imperium rzymskiego;
   3. charakteryzuje wierzenia religijne starożytnych Rzymian;
   4. wyjaśnia genezę chrześcijaństwa i zmiany sytuacji chrześcijan w państwie rzymskim;
   5. wyjaśnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku państwa rzymskiego;
   6. rozpoznaje osiągnięcia kulturowe starożytnych Rzymian.
5. Bizancjum i świat islamu. Uczeń:
   1. lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie i charakteryzuje jego osiągnięcia w zakresie kultury;
   2. wyjaśnia genezę islamu i charakteryzuje główne zasady tej religii;
   3. przedstawia główne kierunki ekspansji arabskiej;
   4. opisuje charakterystyczne cechy kultury arabskiej i rozpoznaje jej najważniejsze osiągnięcia.
6. Europa wczesnego średniowiecza. Uczeń:
   1. opisuje zasięg terytorialny, organizację władzy, gospodarkę i kulturę państwa Franków, ze szczególnym uwzględnieniem polityki Karola Wielkiego;
   2. charakteryzuje ideę cesarstwa karolińskiego i porównuje ją z ideą cesarstwa Ottonów;
   3. opisuje proces tworzenia się państw w Europie, z uwzględnieniem ich chrystianizacji.
7. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
   1. wyjaśnia ideowe i polityczne przyczyny, a także charakter rywalizacji papiestwa z cesarstwem o zwierzchnictwo nad średniowieczną Europą;
   2. charakteryzuje polityczne, społeczno-gospodarcze i religijne uwarunkowania wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej i rekonkwisty oraz przedstawia ich skutki.
8. Gospodarcze i społeczne realia średniowiecznej Europy. Uczeń:
   1. charakteryzuje funkcjonowanie władzy, struktur społecznych i gospodarki w systemie feudalnym;
   2. opisuje charakterystyczne przejawy ożywienia społeczno-gospodarczego w Europie XI–XIII w.;
   3. charakteryzuje realia życia codziennego w średniowiecznym mieście i wsi.
9. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:
   1. wyjaśnia uwarunkowania narodzin państwa polskiego i jego chrystianizacji, z uwzględnieniem roli Mieszka I i Bolesława Chrobrego;
   2. opisuje zmiany terytorialne państwa polskiego w X–XII w.;
   3. rozpoznaje tendencje centralistyczne i decentralistyczne w życiu politycznym państwa polskiego w X–XII w.;
   4. zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy w X–XII w.
10. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:
    1. wyjaśnia przyczyny polityczne i społeczno-gospodarcze oraz następstwa rozbicia dzielnicowego;
    2. przedstawia nowe zagrożenia zewnętrzne (Marchia Brandenburska, Zakon Krzyżacki, Mongołowie);
    3. opisuje przemiany społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich oraz ocenia społeczno-kulturowe skutki kolonizacji na prawie niemieckim;
    4. charakteryzuje proces przezwyciężenia rozbicia politycznego ziem polskich, ze wskazaniem na rolę władców i Kościoła;
    5. zestawia najważniejsze wydarzenia z okresu rozbicia dzielnicowego i dziejów Europy.
11. Europa późnego średniowiecza. Uczeń:
    1. charakteryzuje przemiany społeczne i gospodarcze w Europie w późnym średniowieczu;
    2. opisuje zmiany na mapie politycznej Europy w XIV–XV w.;
    3. charakteryzuje następstwa upadku cesarstwa bizantyjskiego i ekspansji tureckiej dla Europy.
12. Polska w XIV–XV w. Uczeń:
    1. opisuje proces zjednoczeniowy i rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV–XV w.;
    2. charakteryzuje rozwój monarchii stanowej w Polsce, uwzględniając strukturę społeczeństwa polskiego w późnym średniowieczu i rozwój przywilejów szlacheckich;
    3. wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania związków Polski z Węgrami i Litwą w XIV–XV w.;
    4. charakteryzuje i ocenia stosunki polsko-krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i kulturowej;
    5. zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV–XV w.
13. Kultura średniowiecza. Uczeń:
    1. wyjaśnia uniwersalny charakter kultury średniowiecza, wskazując na wyjątkową rolę chrześcijaństwa;
    2. rozpoznaje dokonania okresu średniowiecza w dziedzinie kultury, z uwzględnieniem dorobku polskiego średniowiecza;
    3. określa znaczenie chrześcijaństwa w obrządku łacińskim dla rozwoju kultury polskiej;
    4. charakteryzuje sztukę romańską i gotycką.
14. Odkrycia geograficzne i europejski kolonializm doby nowożytnej. Uczeń:
    1. charakteryzuje przyczyny i przebieg wypraw odkrywczych;
    2. opisuje udział poszczególnych państw europejskich w podziale Nowego Świata w XVI–XVIII w.;
    3. wyjaśnia wpływ wielkich odkryć geograficznych na społeczeństwo, gospodarkę i kulturę Europy oraz obszarów pozaeuropejskich.
15. Czasy renesansu. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia główne prądy ideowe epoki;
    2. rozpoznaje dokonania twórców renesansowych w dziedzinie kultury;
    3. charakteryzuje sztukę renesansową.
16. Reformacja i jej skutki. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia religijne, polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe uwarunkowania i następstwa reformacji, opisując jej główne nurty i postaci;
    2. wyjaśnia rolę soboru trydenckiego i opisuje różne aspekty reformy Kościoła katolickiego;
    3. opisuje mapę polityczną i wyznaniową Europy w XVI w.
17. Europa w XVI–XVII w. Uczeń:
    
    1. przedstawia drogę do nowego modelu monarchii europejskich w epoce nowożytnej, z uwzględnieniem charakterystyki i oceny absolutyzmu francuskiego;
    2. charakteryzuje konflikty polityczne w Europie, z uwzględnieniem ekspansji tureckiej i charakteru wojny trzydziestoletniej;
    3. wyjaśnia genezę i opisuje następstwa rewolucji angielskich;
    4. opisuje przemiany w kulturze europejskiej w XVII w.
18. Państwo polsko-litewskie w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
    
    1. opisuje zmiany terytorialne państwa polsko-litewskiego i charakteryzuje jego stosunki z sąsiadami w XVI w.;
    2. wyjaśnia funkcjonowanie najważniejszych instytucji życia politycznego w XVI-wiecznej Polsce i ocenia funkcjonowanie demokracji szlacheckiej;
    3. omawia polską specyfikę w zakresie rozwiązań ustrojowych, struktury społecznej i modelu życia gospodarczego (gospodarka folwarczno-pańszczyźniana) na tle europejskim;
    4. przedstawia sytuację wyznaniową na ziemiach państwa polsko-litewskiego w XVI w.
19. Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia przyczyny, okoliczności i następstwa zawarcia unii realnej pomiędzy Koroną a Litwą;
    2. charakteryzuje ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów w świetle postanowień unii lubelskiej;
    3. opisuje strukturę terytorialną i ludnościową Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
    4. wyjaśnia prawne i kulturowe podstawy tolerancji religijnej na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI w.
20. Pierwsze wolne elekcje i ich następstwa. Uczeń:
    
    1. opisuje okoliczności, zasady, przebieg i następstwa pierwszych wolnych elekcji;
    2. charakteryzuje działania Stefana Batorego w zakresie polityki wewnętrznej i zagranicznej;
    3. zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów państwa polsko-litewskiego w XVI w. z wydarzeniami europejskimi.
21. Renesans w Polsce. Uczeń:
    
    1. ocenia dorobek polskiej myśli politycznej doby renesansu;
    2. rozpoznaje dokonania twórców polskiego odrodzenia w dziedzinie kultury.
22. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w. Uczeń:
    
    1. omawia konflikty wewnętrzne i zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie panowania Wazów;
    2. opisuje sytuację wewnętrzną i położenie międzynarodowe Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1669–1696;
    3. ocenia znaczenie bitwy pod Wiedniem dla losów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Europy;
    4. charakteryzuje zmiany granic Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.;
    5. zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Europy i świata w XVII w.
23. Ustrój, społeczeństwo i kultura Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w. Uczeń:
    
    1. opisuje proces oligarchizacji życia politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, uwzględniając wpływy obce, liberum veto i rokosze;
    2. wyjaśnia przyczyny kryzysów wewnętrznych oraz załamania gospodarczego Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.;
    3. ocenia polską specyfikę w zakresie rozwiązań ustrojowych, struktury społecznej i modelu życia gospodarczego na tle europejskim w XVII w.;
    4. rozpoznaje dokonania twórców epoki baroku powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
24. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
    
    1. charakteryzuje postęp techniczny i przemiany kapitalistyczne w Europie Zachodniej;
    2. wyjaśnia główne idee oświecenia i rozpoznaje dokonania epoki w dziedzinie kultury;
    3. charakteryzuje absolutyzm oświecony na przykładach państw sąsiadujących z Rzecząpospolitą Obojga Narodów;
    4. charakteryzuje proces modernizacji Rosji w XVIII w. i rosyjską ideę imperium.
25. Rewolucje XVIII w. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia genezę i charakteryzuje następstwa amerykańskiej wojny o niepodległość;
    2. charakteryzuje ustrój Stanów Zjednoczonych w świetle założeń konstytucji amerykańskiej;
    3. wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki rewolucji francuskiej;
    4. ocenia znaczenie rewolucji amerykańskiej i francuskiej z perspektywy politycznej, gospodarczej i społecznej;
    5. przedstawia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
26. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja). Uczeń:
    1. opisuje i ocenia sytuację wewnętrzną i międzynarodową Rzeczypospolitej w czasach saskich;
    2. charakteryzuje politykę Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej, wskazując przejawy osłabienia suwerenności państwa polskiego;
    3. przedstawia reformy z pierwszych lat panowania Stanisława Augusta;
    4. wyjaśnia przyczyny i przedstawia zasięg terytorialny pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej;
    5. wyjaśnia okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego i przedstawia jego reformy, ze szczególnym uwzględnieniem postanowień Konstytucji 3 maja.
27. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z Rosją i powstanie kościuszkowskie). Uczeń:
    1. wyjaśnia wpływ konfederacji targowickiej na wybuch wojny z Rosją;
    2. charakteryzuje przebieg powstania kościuszkowskiego, z uwzględnieniem roli jego przywódców;
    3. opisuje zasięg terytorialny drugiego i trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej;
    4. przedstawia przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII w.;
    5. zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Rzeczypospolitej w XVIII w. z wydarzeniami w Europie i na świecie.
28. Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej. Uczeń:
    1. rozpoznaje dokonania przedstawicieli polskiego oświecenia w dziedzinie kultury;
    2. rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze zabytki architektury i sztuki doby oświecenia w Polsce;
    3. omawia rolę instytucji oświeceniowych (Komisja Edukacji Narodowej, Biblioteka Załuskich, teatr, czasopiśmiennictwo).
29. Epoka napoleońska. Uczeń:
    
    1. charakteryzuje walkę Francji o dominację w Europie;
    2. przedstawia sukcesy i porażki wewnętrznej polityki Napoleona;
    3. przedstawia przykłady zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona, z uwzględnieniem Legionów Polskich we Włoszech;
    4. charakteryzuje genezę, ustrój i dzieje Księstwa Warszawskiego;
    5. ocenia znaczenie epoki napoleońskiej dla losów Francji i Europy.
30. Europa i świat po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
    
    1. przedstawia decyzje kongresu wiedeńskiego w odniesieniu do Europy i świata, z uwzględnieniem podziału ziem polskich;
    2. opisuje funkcjonowanie systemu wiedeńskiego i charakteryzuje próby jego podważenia;
    3. przedstawia przebieg rewolucji przemysłowej w Europie i Stanach Zjednoczonych oraz wskazuje jej najważniejsze konsekwencje
       społeczno-gospodarcze;
    4. omawia najważniejsze prądy kulturowe oraz nurty ideowe I poł. XIX wieku, uwzględniając ich przedstawicieli;
    5. wyjaśnia genezę i skutki Wiosny Ludów;
    6. charakteryzuje wojnę krymską i jej następstwa.
31. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w latach 1815–1848. Uczeń:
    
    1. charakteryzuje sytuację polityczną, społeczno-gospodarczą i kulturową Królestwa Polskiego, ziem zabranych, zaboru pruskiego i austriackiego;
    2. wyjaśnia genezę powstania listopadowego i opisuje jego następstwa;
    3. opisuje działania władz powstańczych, charakter toczonych walk oraz
       międzynarodową reakcję na powstanie;
    4. wyjaśnia okoliczności wybuchu powstania krakowskiego i opisuje jego skutki, z uwzględnieniem tzw. rabacji galicyjskiej;
    5. opisuje następstwa Wiosny Ludów na ziemiach polskich i przedstawia udział Polaków w Wiośnie Ludów w Europie;
    6. rozpoznaje i charakteryzuje dorobek kultury polskiej I poł. XIX w.
32. Powstanie styczniowe i jego następstwa. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia genezę powstania styczniowego i opisuje jego następstwa;
    2. opisuje działania władz powstańczych, charakter toczonych walk oraz międzynarodową reakcję na powstanie;
    3. charakteryzuje organizację polskiego państwa podziemnego w okresie powstania styczniowego, z uwzględnieniem roli jego przywódców, w tym Romualda Traugutta;
    4. przedstawia problem uwłaszczenia chłopów w zaborze rosyjskim oraz porównuje z procesem uwłaszczeniowym w pozostałych zaborach.
33. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
    
    1. porównuje procesy zjednoczeniowe Włoch i Niemiec w XIX w.;
    2. wyjaśnia przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;
    3. omawia przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich, Stanów Zjednoczonych i Japonii.
34. Przemiany gospodarcze i społeczne. Nowe prądy ideowe. Uczeń:
    
    1. przedstawia przemiany gospodarcze w Europie i świecie, wymienia najważniejsze odkrycia naukowe i dokonania techniczne; charakteryzuje procesy migracyjne;
    2. charakteryzuje nowe prądy ideowe i kulturowe, ruch emancypacyjny kobiet, przemiany obyczajowe i początki kultury masowej;
    3. wyjaśnia procesy demokratyzacji ustrojów państw Europy Zachodniej;
    4. charakteryzuje różne formy zorganizowanej działalności robotników.
35. Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia cele i porównuje metody polityki zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej (w tym ziem zabranych) – rusyfikacja, germanizacja, autonomia galicyjska;
    2. porównuje zmiany zachodzące w sytuacji społeczno-gospodarczej w trzech zaborach;
    3. charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do zaborców;
    4. charakteryzuje proces formowania się nowoczesnej świadomości narodowej Polaków i innych grup narodowych zamieszkujących tereny dawnej Rzeczypospolitej; dostrzega znaczenie języka, wiary, edukacji dla podtrzymania świadomości narodowej;
    5. rozpoznaje przejawy odradzania się polskości na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach;
    6. przedstawia genezę nowoczesnych ruchów politycznych (socjalizm, ruch ludowy, ruch narodowy), z uwzględnieniem ich przedstawicieli, w tym: Wincentego Witosa, Ignacego Daszyńskiego, Romana Dmowskiego, Józefa Piłsudskiego i Wojciecha Korfantego;
    7. wyjaśnia genezę, charakter i skutki rewolucji w latach 1905–1907 w Królestwie Polskim.
36. Kultura i nauka polska w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia specyfikę polskiego pozytywizmu oraz twórczości młodopolskiej;
    2. rozpoznaje dorobek kultury polskiej doby pozytywizmu i Młodej Polski;
    3. wskazuje przykłady najwybitniejszych dzieł tworzonych „ku pokrzepieniu serc”;
    4. rozpoznaje najważniejszych ludzi nauki oraz omawia ich dokonania.
37. I wojna światowa. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu wojny, z uwzględnieniem procesu powstawania dwóch przeciwstawnych systemów sojuszy;
    2. opisuje charakter działań wojennych na różnych frontach;
    3. wyjaśnia okoliczności przystąpienia USA do wojny i ich rolę w konflikcie;
    4. przedstawia przyczyny i skutki rewolucji lutowej i październikowej w Rosji;
    5. wyjaśnia przyczyny klęski państw centralnych i Rosji.
38. Sprawa polska w przededniu i podczas I wojny światowej. Uczeń:
    
    1. omawia stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej w przededniu i po wybuchu wojny;
    2. przedstawia koncepcje polskich ugrupowań politycznych wobec nadciągającego konfliktu światowego;
    3. analizuje umiędzynarodowienie sprawy polskiej (m.in. akt 5 listopada, rola USA i rewolucji rosyjskich, deklaracja z 3 czerwca 1918 r.);
    4. charakteryzuje przykłady zaangażowania militarnego Polaków podczas wojny, ze szczególnym uwzględnieniem losów Legionów.
39. Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:
    
    1. analizuje cywilizacyjne i kulturowe następstwa wojny; ocenia straty wojenne, wylicza społeczne i gospodarcze następstwa wojny;
    2. przedstawia postanowienia traktatu wersalskiego; charakteryzuje słabe strony ładu wersalskiego;
    3. charakteryzuje cele Ligi Narodów;
    4. wyjaśnia znaczenie układów z Rapallo i Locarno dla ładu międzynarodowego;
    5. charakteryzuje wielki kryzys gospodarczy;
    6. rozpoznaje dorobek okresu międzywojennego w dziedzinie kultury i nauki.
40. Narodziny i rozwój totalitaryzmów w okresie międzywojennym. Uczeń:
    1. wyjaśnia genezę powstania państwa sowieckiego i charakteryzuje jego politykę wewnętrzną i zagraniczną w okresie międzywojennym;
    2. wyjaśnia genezę faszyzmu i charakteryzuje faszystowskie Włochy;
    3. charakteryzuje drogę Hitlera do władzy w Niemczech;
    4. charakteryzuje politykę wewnętrzną i zagraniczną III Rzeszy w latach trzydziestych;
    5. porównuje funkcjonowanie aparatu terroru w ZSRS i III Rzeszy.
41. Walka o odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:
    
    1. analizuje proces formowania się centralnego ośrodka władzy państwowej (od październikowej deklaracji Rady Regencyjnej do małej konstytucji z 1919 r.);
    2. przedstawia postanowienia konferencji pokojowej w Paryżu dotyczące Polski;
    3. charakteryzuje proces kształtowania się polskiej granicy z Niemcami, z uwzględnieniem powstania wielkopolskiego, powstań śląskich i plebiscytów;
    4. charakteryzuje proces kształtowania się polskiej granicy wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem wojny polsko-bolszewickiej;
    5. porównuje kształt terytorialny I i II Rzeczypospolitej.
42. Dzieje polityczne II Rzeczypospolitej. Uczeń:
    
    1. charakteryzuje ustrój polityczny II Rzeczypospolitej na podstawie konstytucji marcowej z 1921 r.,
    2. wyjaśnia przyczyny przewrotu majowego, charakteryzuje jego przebieg oraz ocenia skutki ustrojowe (nowela sierpniowa, konstytucja kwietniowa z 1935 r.);
    3. ocenia wpływ Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego oraz innych polityków na kształt II Rzeczypospolitej; porównuje ich wizje Polski;
    4. charakteryzuje życie polityczne w Polsce w czasie rządów sanacyjnych;
    5. ocenia rolę wybitnych postaci w odbudowie niepodległej Polski i kształtowaniu jej ustroju;
    6. zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski, Europy i świata w okresie międzywojennym.
43. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej. Uczeń:
    
    1. charakteryzuje skalę i skutki wojennych zniszczeń, uwzględniając zaborowe „dziedzictwo”;
    2. charakteryzuje strukturę społeczeństwa II Rzeczypospolitej, uwzględniając jego wielonarodowy, wielokulturowy i wieloreligijny charakter;
    3. przedstawia i ocenia dokonania pierwszych lat odbudowy (m.in. reformy Władysława Grabskiego i unifikacja państwa);
    4. omawia skutki światowego kryzysu gospodarczego na ziemiach polskich;
    5. charakteryzuje i ocenia osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej z lat 30. (m.in. reformy Eugeniusza Kwiatkowskiego).
44. Kultura i nauka w okresie II Rzeczypospolitej. Uczeń:
    1. rozpoznaje osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki z okresu II Rzeczypospolitej oraz ich twórców;
    2. charakteryzuje zróżnicowanie kulturowe II Rzeczypospolitej.
45. Świat na drodze do II wojny światowej. Uczeń:
    
    1. przedstawia ideologiczne, polityczne i gospodarcze przyczyny wybuchu II wojny światowej;
    2. wyjaśnia wpływ polityki hitlerowskich Niemiec na rozbijanie systemu wersalskiego;
    3. charakteryzuje politykę appeasementu;
    4. wyjaśnia genezę paktu Ribbentrop-Mołotow i przedstawia jego postanowienia.
46. Wojna obronna Polski w 1939 roku. Agresja Niemiec (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września). Uczeń:
    
    1. charakteryzuje położenie międzynarodowe Polski w przededniu wybuchu II wojny światowej;
    2. wyjaśnia cele wojenne hitlerowskich Niemiec i ZSRS;
    3. charakteryzuje etapy wojny obronnej, podaje przykłady bohaterstwa obrońców, w tym: Westerplatte, Poczty Polskiej, Mokrej, Wizny, bitwy nad Bzurą, Warszawy, Kocka i zbrodni wojennych dokonanych przez agresorów, w tym w: Wieluniu, Bydgoszczy, Katowicach, Grodnie;
    4. przedstawia podział ziem polskich między okupantów; wskazuje przykłady współpracy między nimi;
    5. wyjaśnia znaczenie powołania polskich władz państwowych i sił zbrojnych na uchodźstwie;
    6. wyjaśnia przyczyny przegrania przez Polskę wojny obronnej.
47. II wojna światowa i jej etapy. Uczeń:
    
    1. omawia współpracę hitlerowskich Niemiec i ZSRS w latach 1939–1941;
    2. charakteryzuje etapy agresji i aneksji obu totalitarnych mocarstw;
    3. sytuuje w czasie i przestrzeni przełomowe wydarzenia II wojny światowej (polityczne i militarne);
    4. charakteryzuje politykę hitlerowskich Niemiec na terenach okupowanej Europy;
    5. wyjaśnia przyczyny klęski państw Osi;
    6. opisuje uwarunkowania militarne i polityczne konferencji Wielkiej Trójki (Teheran, Jałta, Poczdam) i przedstawia ich ustalenia.
48. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń:
    
    1. przedstawia prawno-ustrojowe regulacje okupacyjnych władz, dotyczące terytorium państwa polskiego i zamieszkującej tam ludności;
    2. przedstawia realia życia codziennego w okupowanej Polsce;
    3. wymienia i charakteryzuje przykłady największych zbrodni niemieckich i sowieckich (m.in. Auschwitz, Palmiry, Piaśnica, Ponary, Katyń, Miednoje, Charków);
    4. porównuje system sowieckich i niemieckich obozów pracy, obozów koncentracyjnych oraz obozów zagłady; omawia kwestie deportacji i wysiedleń ludności oraz jej planowanego wyniszczenia;
    5. wyjaśnia przyczyny i rozmiary konfliktu polsko-ukraińskiego, w tym ludobójstwa ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej;
    6. charakteryzuje postawy polskiego społeczeństwa wobec polityki okupantów oraz wymienia przykłady heroizmu Polaków, w tym: Witolda Pileckiego, Maksymiliana Marii Kolbego;
    7. wyjaśnia i omawia sposoby upamiętnienia zbrodni obu okupantów oraz heroizm Polaków na przykładzie:
       
       1. Muzeum Powstania Warszawskiego,
       2. Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu,
       3. Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.
49. Niemiecka polityka eksterminacji. Uczeń:
    
    1. przedstawia ideologiczne podstawy eksterminacji Żydów oraz innych grup etnicznych i społecznych, prowadzonej przez Niemcy hitlerowskie;
    2. charakteryzuje etapy eksterminacji Żydów (dyskryminacja, stygmatyzacja, izolacja, zagłada);
    3. rozpoznaje główne miejsca eksterminacji Żydów polskich i europejskich oraz innych grup etnicznych i społecznych na terenie Polski i Europy Środkowo-Wschodniej (w tym: Auschwitz-Birkenau, Treblinka, Sobibór, Babi Jar).
    4. opisuje postawy ludności żydowskiej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem powstania w getcie warszawskim;
    5. charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego i społeczności międzynarodowej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem „sprawiedliwych”, na przykładzie Ireny Sendlerowej, Antoniny i Jana Żabińskich oraz rodziny Ulmów.
50. Działalność władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym kraju. Uczeń:
    1. omawia działalność rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie;
    2. ocenia znaczenie układu Sikorski-Majski dla obywateli polskich, znajdujących się pod okupacją sowiecką;
    3. przedstawia przykłady bohaterstwa żołnierzy polskich na frontach II wojny światowej, w tym: bitwę o Narvik, bitwę o Anglię, bitwę pod Tobrukiem, bitwę o Monte Cassino, bitwę pod Falaise, bitwę o Arnhem, bitwę o Kołobrzeg, bitwę o Bredę;
    4. analizuje politykę mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny światowej;
    5. charakteryzuje organizację i cele Polskiego Państwa Podziemnego;
    6. charakteryzuje polityczną i militarną działalność Armii Krajowej oraz Narodowych Sił Zbrojnych i Batalionów Chłopskich; wskazuje różne formy oporu wobec okupantów;
    7. wyjaśnia uwarunkowania akcji „Burza”;
    8. charakteryzuje powstanie warszawskie (uwarunkowania polityczne, przebieg walk, następstwa powstania, postawę aliantów i Związku Sowieckiego);
    9. zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski w okresie II wojny światowej z wydarzeniami w Europie i na świecie.
51. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny. Uczeń:
    
    1. charakteryzuje polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe skutki II wojny światowej;
    2. charakteryzuje zmiany na mapie politycznej Europy i świata;
    3. wyjaśnia cele i strukturę Organizacji Narodów Zjednoczonych i charakteryzuje rolę tej organizacji w powojennym świecie;
    4. opisuje przyczyny rozpadu koalicji antyhitlerowskiej i wyjaśnia genezę zimnej wojny (z uwzględnieniem wojny w Korei);
    5. charakteryzuje powojenny problem niemiecki;
    6. omawia proces sowietyzacji państw Europy Środkowo-Wschodniej;
    7. wyjaśnia genezę NATO i Układu Warszawskiego i charakteryzuje oba bloki polityczno-wojskowe;
    8. charakteryzuje zmiany w ZSRS po śmierci Stalina; opisuje wydarzenia w NRD w 1953 roku i na Węgrzech w 1956 roku i Czechosłowacji w 1968 roku.
52. Dekolonizacja, integracja i nowe konflikty. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia genezę procesów dekolonizacyjnych w Azji i Afryce,
    2. wyjaśnia przyczyny i przedstawia skutki konfliktów zimnowojennych, w tym wojny w Wietnamie, kryzysu kubańskiego oraz wojny w Afganistanie;
    3. wyjaśnia charakter konfliktów na Bliskim Wschodzie, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu arabsko-izraelskiego;
    4. charakteryzuje genezę i etapy integracji europejskiej.
53. Przemiany cywilizacyjne na świecie. Uczeń:
    
    1. charakteryzuje i wyjaśnia znaczenie najważniejszych przemian naukowo-technicznych na świecie po II wojnie światowej;
    2. analizuje najważniejsze przemiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej;
    3. charakteryzuje zjawisko „rewolucji obyczajowej” i ruchów młodzieżowych, ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń 1968 roku;
    4. opisuje rozwój nowych środków komunikacji społecznej i ocenia ich znaczenie.
54. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń:
    
    1. charakteryzuje proces rozpadu ZSRS i określa jego następstwa;
    2. charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1989–1991;
    3. opisuje konflikty na terenie byłej Jugosławii oraz wojny czeczeńskie;
    4. charakteryzuje kontynuację procesu integracji w Europie i przedstawia główne etapy rozwoju Unii Europejskiej.
55. Proces przejmowania władzy przez komunistów w Polsce (1944–1948). Uczeń:
    
    1. opisuje straty demograficzne, gospodarcze i kulturowe po II wojnie światowej;
    2. porównuje obszar państwa polskiego przed i po II wojnie światowej;
    3. charakteryzuje okoliczności i etapy przejmowania władzy w Polsce przez komunistów;
    4. omawia działalność opozycji legalnej oraz podziemia antykomunistycznego, w tym: Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ), Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN), Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW);
    5. charakteryzuje losy żołnierzy wyklętych/niezłomnych,
    6. opisuje represje sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa (w tym obława augustowska);
    7. charakteryzuje okres odbudowy oraz ocenia projekt reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu i handlu.
56. Stalinizm w Polsce i jego erozja. Uczeń:
    
    1. przedstawia proces sowietyzacji kraju na płaszczyźnie ustrojowej, gospodarczo-społecznej i kulturowej;
    2. omawia i ocenia skutki terroru stalinowskiego w Polsce;
    3. wyjaśnia przyczyny i następstwa poznańskiego czerwca oraz znaczenie wydarzeń październikowych 1956 roku;
    4. opisuje formy i skutki prześladowania Kościoła katolickiego.
57. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
    
    1. charakteryzuje system władzy w latach 60. i 70. w PRL i stopień uzależnienia od ZSRS; opisuje proces industrializacji i funkcjonowanie gospodarki planowej;
    2. wyjaśnia genezę i następstwa kryzysów społecznych w latach 1968, 1970 i 1976;
    3. wyjaśnia społeczno-polityczną rolę Kościoła katolickiego;
    4. charakteryzuje i ocenia działalność opozycji politycznej w latach 1976–1980;
    5. ocenia rolę papieża Jana Pawła II i jego wpływ na przemiany w Polsce i krajach sąsiednich;
    6. wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków w 1980 roku;
    7. charakteryzuje ruch społeczny „Solidarność” i ocenia jego wpływ na przemiany społeczno-polityczne w Polsce i w Europie.
58. Dekada 1981–1989. Uczeń:
    
    1. wyjaśnia przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, opisuje jego specyfikę oraz społeczne, gospodarcze i polityczne skutki;
    2. charakteryzuje postawy Polaków wobec stanu wojennego, przedstawia formy oporu społecznego oraz ocenia rolę ks. Jerzego Popiełuszki i okoliczności jego śmierci;
    3. wyjaśnia przyczyny zawarcia porozumienia okrągłego stołu opisuje i ocenia jego skutki;
    4. rozpoznaje największe powojenne polskie osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki, z uwzględnieniem twórczości emigracyjnej.
59. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej miejsce w świecie na przełomie XX i XXI wieku. Uczeń:
    
    1. przedstawia proces rozpadu Układu Warszawskiego i odzyskiwania suwerenności przez Polskę;
    2. opisuje kluczowe przemiany ustrojowe w latach 1989–1997, wyjaśnia ich międzynarodowe uwarunkowania;
    3. wyjaśnia kontrowersje wokół problemu dekomunizacji i lustracji;
    4. ocenia proces transformacji ustrojowej i gospodarczej;
    5. charakteryzuje i ocenia polską politykę zagraniczną (w tym przystąpienie Polski do NATO i do Unii Europejskiej).

1. Historia jako nauka. Uczeń:
   spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
   
   1. charakteryzuje nauki pomocnicze historii;
   2. wyjaśnia zasady krytycznej analizy i interpretacji różnych rodzajów źródeł historycznych;
   3. analizuje różne oceny historiografii, dotyczące dziejów ojczystych i powszechnych.
2. Pradzieje i historia starożytnego Wschodu. Uczeń:
   spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
   1. charakteryzuje pradzieje ludzkości z podziałem na epoki;
   2. charakteryzuje organizację państw i strukturę społeczeństw w cywilizacjach starożytnego Dalekiego Wschodu;
   3. porównuje systemy prawne i etyczne cywilizacji starożytnego Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
3. Świat starożytnych Greków. Uczeń:
   spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
   1. porównuje geograficzne uwarunkowania narodzin cywilizacji starożytnego Wschodu i Grecji;
   2. charakteryzuje kulturę kreteńską i mykeńską;
   3. ocenia funkcjonowanie demokracji w Atenach czasów Peryklesa;
   4. opisuje państwo Aleksandra Macedońskiego;
   5. wyjaśnia specyfikę kultury hellenistycznej.
4. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu. Uczeń:
   spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
   1. omawia początki Rzymu, z uwzględnieniem kultury Etrusków;
   2. charakteryzuje organizację armii oraz etapy ekspansji rzymskiej;
   3. rozpoznaje dziedzictwo antyku grecko-rzymskiego we współczesnym świecie;
   4. wyjaśnia pojęcia obywatel i obywatelstwo w polis ateńskiej i republikańskim Rzymie oraz wyjaśnia recepcję antycznego pojęcia obywatel w późniejszych epokach.
5. Bizancjum i świat islamu. Uczeń:
   spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
   1. opisuje charakterystyczne cechy bizantyjskiego systemu politycznego;
   2. charakteryzuje etapy ekspansji Arabów i ocenia ich politykę wobec ludności podbitej;
   3. wyjaśnia wpływ cywilizacji islamskiej na cywilizację łacińską i bizantyjską.
6. Europa wczesnego średniowiecza. Uczeń:
   spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
   1. opisuje wierzenia i organizację społeczną Słowian;
   2. opisuje proces powstawania pierwszych państw w Europie Środkowo-Wschodniej z uwzględnieniem wpływu cywilizacji łacińskiej i bizantyjskiej;
   3. charakteryzuje kierunki ekspansji Normanów i ocenia jej skutki;
   4. ocenia znaczenie renesansu karolińskiego dla rozwoju kultury europejskiej.
7. Europa w okresie krucjat. Uczeń:
   spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
   1. wyjaśnia przyczyny rozłamu w Kościele w XI w.;
   2. charakteryzuje i ocenia rolę zakonów w średniowiecznej Europie;
   3. opisuje kierunki, charakter oraz konsekwencje najazdów mongolskich dla Europy.
8. Gospodarcze i społeczne realia średniowiecznej Europy. Uczeń:
   spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
   1. opisuje formy produkcji i handlu w średniowieczu;
   2. charakteryzuje genezę, rozwój i rolę średniowiecznych miast, z uwzględnieniem miejskich republik kupieckich.
9. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:
   spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
   1. przedstawia geografię plemienną Polski przedpiastowskiej;
   2. charakteryzuje organizację państwa wczesnopiastowskiego;
   3. dokonuje bilansu panowania władców piastowskich (do 1138 r.);
   4. charakteryzuje spór Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem.
10. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. charakteryzuje przebieg walk o tron senioralny w kontekście postanowień tzw. testamentu Bolesława Krzywoustego;
    2. porównuje zasady kolonizacji na prawie polskim i na prawie niemieckim;
    3. charakteryzuje proces formowania się społeczeństwa stanowego w Polsce.
11. Europa późnego średniowiecza. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. wyjaśnia przyczyny kryzysu idei władzy uniwersalnej w Europie późnego średniowiecza;
    2. charakteryzuje kryzysy polityczne, społeczne i religijne późnego średniowiecza;
    3. opisuje i wyjaśnia proces powstawania monarchii stanowych w Europie.
12. Polska w XIV–XV w. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. ocenia znaczenie unii polsko-litewskiej z perspektywy obu narodów;
    2. rozpoznaje przejawy wielokulturowości na ziemiach polskich w XIV–XV w., z uwzględnieniem stosunku Kazimierza Wielkiego do diaspory żydowskiej;
    3. wyjaśnia wpływ rozwoju przywilejów szlacheckich na sytuację gospodarczą państwa;
    4. dokonuje bilansu panowania władców panujących w Polsce w XIV i XV w.;
    5. ocenia politykę dynastyczną Jagiellonów w XV w.
13. Kultura średniowiecza. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. opisuje rolę uniwersytetów i ich organizację oraz wyjaśnia przyczyny trwałości idei uniwersyteckiej;
    2. charakteryzuje przemiany życia religijnego w okresie średniowiecza;
    3. określa znaczenie włączenia ziem polskich do cywilizacyjnego kręgu świata zachodniego (łacińskiego).
14. Odkrycia geograficzne i europejski kolonializm doby nowożytnej. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. charakteryzuje cywilizacje prekolumbijskie;
    2. przedstawia proces rozrostu posiadłości kolonialnych państw europejskich w XVI–XVIII w.
15. Czasy renesansu. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto analizuje i interpretuje teksty obrazujące myśl filozoficzną i polityczną doby renesansu.
16. Reformacja i jej skutki. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. porównuje najważniejsze wyznania protestanckie;
    2. przedstawia i ocenia kontrreformacyjne działania Kościoła katolickiego;
    3. wyjaśnia wpływ reformacji i kontrreformacji na kulturę;
    4. charakteryzuje najważniejsze wojny religijne.
17. Europa w XVI–XVII w. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. opisuje proces kształtowania się państwa moskiewskiego/rosyjskiego w XVI–XVII w.;
    2. porównuje ewolucję ustroju Francji i Anglii w XVII w.;
    3. charakteryzuje przemiany kapitalistyczne w życiu gospodarczym Europy Zachodniej XVI–XVII w.;
    4. charakteryzuje sztukę barokową.
18. Państwo polsko-litewskie w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. ocenia rozwiązanie problemu państw zakonnych w Prusach i Inflantach;
    2. charakteryzuje ruch egzekucyjny szlachty (wskazując przedstawicieli) i ocenia jego znaczenie dla rozwoju parlamentaryzmu w państwie polsko-litewskim;
    3. charakteryzuje stosunki wewnętrzne w Koronie i na Litwie, uwzględniając
       rozwarstwienie stanu szlacheckiego;
    4. charakteryzuje główne nurty reformacji w państwie polsko-litewskim;
    5. ocenia sytuację gospodarczą państwa ostatnich Jagiellonów.
19. Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. ocenia kulturową rolę Polski w przeniesieniu wzorców cywilizacji zachodniej na obszary ruskie i litewskie;
    2. charakteryzuje działania kontrreformacyjne ze strony Kościoła katolickiego i władz państwowych.
20. Pierwsze wolne elekcje i ich następstwa. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. ocenia polityczną rolę wybitnych postaci okresu pierwszych wolnych elekcji;
    2. charakteryzuje sytuację wewnętrzną i międzynarodową Rzeczypospolitej na początku panowania Zygmunta III Wazy.
21. Renesans w Polsce. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. analizuje i interpretuje fragmenty dzieł pisarzy politycznych polskiego odrodzenia;
    2. ocenia wpływ reformacji i kontrreformacji na rozwój kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
    3. charakteryzuje związki renesansu polskiego z europejskim.
22. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. wyjaśnia wewnętrzne i międzynarodowe uwarunkowania XVII-wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
    2. przedstawia przebieg wojen toczonych przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych dowódców i polityków, w tym: Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stefana Czarnieckiego, Jana III Sobieskiego.
23. Ustrój, społeczeństwo i kultura Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje udział poszczególnych stanów w życiu gospodarczym Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
    2. opisuje i ocenia projekty wzmocnienia władzy królewskiej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w tym: Piotra Skargi, Jana Kazimierza;
    3. charakteryzuje cechy sztuki barokowej i opisuje sarmatyzm jako ideologię i styl życia szlachty w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
24. Europa w dobie oświecenia. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. opisuje rozwój parlamentaryzmu i rewolucję przemysłową w Anglii;
    2. analizuje i interpretuje fragmenty tekstów myślicieli oświeceniowych;
    3. charakteryzuje sztukę klasycystyczną;
    4. charakteryzuje najważniejsze konflikty polityczne w Europie i na świecie w XVIII w.
25. Rewolucje XVIII w. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. ocenia rolę przywódców rewolucji amerykańskiej i francuskiej;
    2. charakteryzuje etapy rewolucji francuskiej i wyjaśnia specyfikę okresu jakobińskiego;
    3. ocenia sytuację wewnętrzną i międzynarodową Francji w dobie Dyrektoriatu.
26. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja). Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. charakteryzuje i ocenia projekty naprawy Rzeczypospolitej w I poł. XVIII w., w tym: Stanisława Leszczyńskiego, Stanisława Konarskiego;
    2. ocenia znaczenie polsko-saskiej unii personalnej i rolę panujących;
    3. wyjaśnia znaczenie konfederacji barskiej;
    4. charakteryzuje położenie międzynarodowe i sytuację wewnętrzną Rzeczypospolitej po pierwszym rozbiorze;
    5. porównuje polskie rozwiązania konstytucyjne z amerykańskimi i francuskimi.
27. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z Rosją i powstanie kościuszkowskie). Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. przedstawia przebieg wojny w obronie Konstytucji 3 maja, z uwzględnieniem roli dowódców;
    2. ocenia postać Tadeusza Kościuszki jako pierwszego polskiego nowożytnego bohatera narodowego;
    3. porównuje politykę państw zaborczych na zagarniętych ziemiach Rzeczypospolitej;
    4. charakteryzuje wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII w.
28. Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. wyjaśnia związki oświecenia polskiego z europejskim;
    2. omawia i ocenia dorobek piśmiennictwa oświeceniowego w służbie Rzeczypospolitej (Hugo Kołłątaja, Stanisława Staszica);
    3. omawia rolę Stanisława Augusta jako mecenasa sztuki.
29. Epoka napoleońska. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. wyodrębnia etapy ekspansji Francji i omawia proces tworzenia kolejnych antynapoleońskich koalicji;
    2. przedstawia przebieg wojny 1809 r. na ziemiach polskich;
    3. ocenia postać księcia Józefa Poniatowskiego;
    4. ocenia stosunek Napoleona do sprawy polskiej.
30. Europa i świat po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. ocenia rolę Świętego Przymierza;
    2. charakteryzuje ruchy społeczne i niepodległościowe w I poł. XIX w.;
    3. charakteryzuje proces powstawania niepodległych państw w Ameryce Łacińskiej;
    4. wyjaśnia założenia doktryny Monroe;
    5. charakteryzuje przebieg Wiosny Ludów w Europie.
31. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w latach 1815–1848. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje ruch spiskowy na ziemiach polskich;
    2. prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące powstania listopadowego i roli jego przywódców;
    3. wyjaśnia przyczyny i charakter przemian społecznych i gospodarczych na ziemiach polskich w I poł. XIX w.;
    4. porównuje programy głównych obozów Wielkiej Emigracji, rozpoznając ich przedstawicieli;
    5. charakteryzuje różnice między klasycyzmem i romantyzmem.
32. Powstanie styczniowe i jego następstwa. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. ocenia znaczenie powstania styczniowego dla kształtowania się nowoczesnego narodu polskiego;
    2. opisuje przykłady działalności Polaków w czasie zesłania na Syberii.
33. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje podział polityczny świata u schyłku XIX w.;
    2. przedstawia reformy wewnętrzne w państwach zaborczych w II połowie XIX i na początku XX wieku;
    3. charakteryzuje proces modernizacji Japonii.
34. Przemiany gospodarcze i społeczne. Nowe prądy ideowe. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. rozpoznaje wybitnych teoretyków i działaczy nowych ideologii; opisuje ich dokonania;
    2. wyjaśnia związki ideologii z ruchami narodowowyzwoleńczymi i zjednoczeniowymi, z działalnością partii politycznych oraz związków zawodowych;
    3. charakteryzuje odrodzenie się idei sportu olimpijskiego.
35. Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje rozwój przemysłowy ziem polskich, z uwzględnieniem urbanizacji;
    2. charakteryzuje nowe klasy i warstwy społeczne;
    3. porównuje programy nowoczesnych ruchów politycznych; charakteryzuje dokonania najważniejszych przedstawicieli tych ruchów;
    4. porównuje przyczyny i przebieg rewolucji w latach 1905–1907 w Rosji i w Królestwie Polskim;
    5. przedstawia rezultaty wystąpień rewolucyjnych i ocenia ich znaczenie.
36. Kultura i nauka polska w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje podstawy ideowe i program polskiego pozytywizmu;
    2. charakteryzuje różne nurty w sztuce na przełomie XIX i XX w.;
    3. ocenia rolę kultury polskiej w dziele zachowania tożsamości narodowej przez Polaków w dobie rusyfikacji i germanizacji.
37. I wojna światowa. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. omawia najważniejsze konflikty polityczne i militarne poprzedzające I wojnę światową, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji na Bałkanach;
    2. omawia strategiczne koncepcje prowadzenia wojny i ich realizację;
    3. przedstawia przebieg działań wojennych na najważniejszych frontach, dostrzegając zależności między nimi;
    4. charakteryzuje sytuację ludności cywilnej, z uwzględnieniem przykładów eksterminacji.
38. Sprawa polska w przededniu i podczas I wojny światowej. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. opisuje polskie przedsięwzięcia polityczne po stronie państw centralnych i Ententy;
    2. przedstawia szlak bitewny żołnierzy polskich formacji wojskowych w tym: Łowczówek, Rokitna, Kostiuchnówka, Kaniów, Krzywopłoty, z uwzględnieniem roli dowódców;
    3. charakteryzuje przykłady politycznych działań państwowotwórczych i wymienia ich liderów;
    4. ocenia skalę zniszczeń wojennych na ziemiach polskich;
    5. opisuje tragizm losów Polaków wcielonych do armii zaborczych.
39. Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. przedstawia postanowienia traktatów pokojowych podpisanych z sojusznikami Niemiec;
    2. ocenia funkcjonowanie Ligi Narodów i skutki amerykańskiego izolacjonizmu;
    3. wyjaśnia przyczyny wielkiego kryzysu gospodarczego i ocenia skuteczność metod jego zwalczania na świecie;
    4. ocenia sytuację Niemiec w latach dwudziestych;
    5. charakteryzuje przemiany cywilizacyjne na świecie w okresie międzywojennym.
40. Narodziny i rozwój totalitaryzmów w okresie międzywojennym. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. porównuje systemy totalitarne charakteryzując ich imperialne cele;
    2. wyjaśnia rolę ideologii w systemach totalitarnych i zjawisko kultu jednostki;
    3. wyjaśnia przyczyny i opisuje przejawy kryzysu demokracji w okresie międzywojennym;
    4. charakteryzuje państwa autorytarne w Europie i na świecie;
    5. ukazuje skalę wewnętrznych represji w ZSRS w latach 30. (w tym tzw. operację polską NKWD 1937–1938).
41. Walka o odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. wyjaśnia wewnętrzne i międzynarodowe uwarunkowania odzyskania niepodległości przez Polskę;
    2. opisuje genezę i przebieg wojny polsko-bolszewickiej oraz jej powiązanie z kwestią ukraińską i litewską;
    3. ocenia z perspektywy polskiej i europejskiej polityczne i cywilizacyjne znaczenie bitwy warszawskiej;
    4. charakteryzuje proces formowania się granic z Czechosłowacją i Litwą.
42. Dzieje polityczne II Rzeczypospolitej. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. porównuje ustrój i rzeczywistość polityczną w II Rzeczypospolitej przed i po przewrocie majowym;
    2. charakteryzuje dynamikę zmian na polskiej scenie politycznej w okresie międzywojennym;
    3. ocenia skuteczność polskiej polityki zagranicznej w okresie międzywojennym;
    4. analizuje politykę wewnętrzną władz i postawy społeczeństwa II Rzeczypospolitej wobec zagrożenia wojennego.
43. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje przemiany społeczne i gospodarcze w II Rzeczypospolitej, z uwzględnieniem problemu reformy rolnej;
    2. analizuje stosunki narodowościowe i religijne na obszarze II Rzeczypospolitej;
    3. ocenia politykę gospodarczą i społeczną władz II Rzeczypospolitej.
    4. dostrzega obecność Polonii poza granicami kraju, z uwzględnieniem roli Związku Polaków w Niemczech.
44. Kultura i nauka w okresie II Rzeczypospolitej. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. opisuje proces upowszechniania oświaty w II Rzeczypospolitej;
    2. ocenia dorobek II Rzeczypospolitej w dziedzinie kultury, nauki i sportu na tle europejskim;
    3. charakteryzuje przejawy kultury masowej w Polsce międzywojennej.
45. Świat na drodze do II wojny światowej. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje proces marginalizowania Ligi Narodów przez państwa niedemokratyczne;
    2. charakteryzuje i ocenia ekspansję Włoch oraz wojnę domową w Hiszpanii i jej uwarunkowania.
46. Wojna obronna Polski w 1939 roku. Agresja Niemiec (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września). Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. porównuje potencjał walczących stron;
    2. przedstawia polską strategię obrony i rozmieszczenie wojsk;
    3. ocenia zachowanie dowódców (m.in. Edwarda Rydza-Śmigłego, Henryka Sucharskiego, Juliana Filipowicza, Władysława Raginisa, Stanisława Dąbka, Tadeusza Kutrzebę, Franciszka Kleeberga), żołnierzy, polityków, w tym Ignacego Mościckiego, Stefana Starzyńskigo i ludności cywilnej podczas wojny obronnej w 1939 r.;
    4. charakteryzuje materialne i demograficzne skutki przegranej wojny obronnej;
    5. przedstawia i ocenia zachowania aliantów wobec agresji hitlerowskich Niemiec.
47. II wojna światowa i jej etapy. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje przebieg działań wojennych na Dalekim Wschodzie i na innych frontach II wojny światowej;
    2. omawia narodziny i działalność Wielkiej Koalicji;
    3. charakteryzuje sytuację ludności cywilnej oraz jeńców wojennych, z uwzględnieniem przykładów eksterminacji;
    4. charakteryzuje polityczne, gospodarczo-społeczne oraz kulturowe skutki II wojny światowej.
48. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. wyjaśnia rolę okupantów w zaognianiu trudnych relacji polsko-litewskich i polsko-ukraińskich;
    2. porównuje i ocenia założenia i metody polityki III Rzeszy i Związku Sowieckiego w okupowanej Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem eksterminacji inteligencji i duchowieństwa.
49. Niemiecka polityka eksterminacji. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. rozróżnia terminologię stosowaną w nauce na określenie niemieckiej polityki eksterminacyjnej w okresie II wojny światowej (m.in. Holokaust, Szoa, Porajmos);
    2. wyjaśnia religijne, kulturowe i polityczne korzenie rasizmu i antysemityzmu;
    3. przedstawia rasistowską i antysemicką politykę Niemiec hitlerowskich przed II wojną światową;
    4. przedstawia i omawia działania rządu Rzeczypospolitej Polskiej wobec tragedii Zagłady, z uwzględnieniem misji Jana Karskiego i roli „Żegoty”.
50. Działalność władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym kraju. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    1. ocenia rolę wielkich postaci polskiej polityki z okresu II wojny światowej, w tym: Władysława Sikorskiego, Stefana Grota-Roweckiego, Władysława Andersa, Stanisława Mikołajczyka, Kazimierza Sosnkowskiego, Leopolda Okulickiego;
    2. opisuje położenie rządu Rzeczypospolitej Polskiej na arenie międzynarodowej;
    3. charakteryzuje losy armii gen. Władysława Andersa;
    4. sytuuje w czasie i przestrzeni działania polskich formacji wojskowych na różnych frontach II wojny światowej;
    5. opisuje walki na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, w tym: o Lwów, o Wilno;
    6. ocenia rolę wielkich postaci polskiej polityki z okresu II wojny światowej;
    7. przywołuje różne oceny historyków na temat powstania warszawskiego.
    8. dostrzega tragizm losów twórców zaangażowanych w niepodległościową konspirację, w tym: Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Gajcego i Zygmunta Rumla.
51. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje skutki II wojny światowej, w tym problem osądzenia ludobójstwa (sąd w Norymberdze), użycia broni atomowej, współistnienia państw demokratycznych z państwami totalitarnymi;
    2. ocenia działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych w powojennym świecie;
    3. wyjaśnia okoliczności utworzenia państwa Izrael i genezę konfliktu arabsko-izraelskiego;
    4. omawia przemiany w Chinach po II wojnie światowej; charakteryzuje system maoistowski;
    5. przedstawia przemiany kulturowe i cywilizacyjne na świecie w latach zimnej wojny.
52. Dekolonizacja, integracja i nowe konflikty. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. opisuje przebieg i specyfikę konfliktów w Wietnamie oraz wojen arabsko-izraelskich i ocenia ich skutki;
    2. charakteryzuje tzw. rok Afryki;
    3. omawia przemiany w Chinach po śmierci Mao Zedonga;
    4. wyjaśnia przyczyny i uwarunkowania rozwoju terroryzmu w Europie i na świecie.
53. Przemiany cywilizacyjne na świecie. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. dostrzega problem biedy we współczesnym świecie, ze szczególnym uwzględnieniem państw Południa;
    2. charakteryzuje najważniejsze współczesne zagrożenia cywilizacyjne;
    3. wyjaśnia rolę religii we współczesnym świecie, w tym znaczenie Soboru Watykańskiego II dla działalności Kościoła katolickiego w świecie i idei ekumenizmu;
    4. charakteryzuje rolę kultury masowej i sportu we współczesnym świecie.
54. Świat na przełomie tysiącleci. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. porównuje proces obalania komunizmu w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i transformacji ustrojowej tych państw;
    2. wyjaśnia przyczyny rosnącego znaczenia Chin w świecie współczesnym;
    3. charakteryzuje nowe zagrożenia dla ładu międzynarodowego.
55. Proces przejmowania władzy przez komunistów w Polsce (1944–1948). Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. ocenia następstwa społeczno-gospodarcze zmiany granic państwa polskiego;
    2. omawia sytuację polskiej emigracji politycznej i działalność rządu Rzeczypospolitej na uchodźstwie.
56. Stalinizm w Polsce i jego erozja. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. wyjaśnia założenia propagandy komunistycznej i charakteryzuje cechy sztuki socrealizmu;
    2. wyjaśnia rolę radia „Wolna Europa” wobec propagandy komunistycznej;
    3. ocenia efekty społeczne i gospodarcze planu sześcioletniego;
    4. charakteryzuje przejawy odwilży popaździernikowej.
57. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. opisuje postawy społeczne od negacji i oporu po przystosowanie i współpracę;
    2. wyjaśnia znaczenie obchodów millenijnych w roku 1966, z uwzględniem roli prymasa Stefana Wyszyńskiego;
    3. rozpoznaje najważniejsze postacie „Solidarności” (z perspektywy ogólnopolskiej i lokalnej);
    4. charakteryzuje osiągnięcia polskich twórców kultury, ludzi nauki i sportowców w latach 60. i 70.
58. Dekada 1981–1989. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. ocenia międzynarodową reakcję na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce;
    2. opisuje i ocenia politykę władz PRL względem Kościoła w latach 80.;
    3. opisuje wpływ Kościoła katolickiego na ruch społeczny Polaków;
    4. charakteryzuje realia życia codziennego w PRL lat 80.
59. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej miejsce w świecie na przełomie XX i XXI wieku. Uczeń:
    spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
    
    1. charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne, gospodarcze i kulturowe lat 90.;
    2. charakteryzuje polityczne spory o kształt wolnej Polski;
    3. ocenia społeczne koszty transformacji;
    4. charakteryzuje stosunki Polski z państwami sąsiednimi.

Historia w liceum i technikum będzie na powrót realizowana w całym cyklu kształcenia przez wszystkich uczniów. Jest niezwykle ważne, aby każdy absolwent liceum i technikum znał dzieje swojego państwa i narodu, a także orientował się w ważnych momentach historii powszechnej w wymiarze regionalnym, europejskim i globalnym. Zaproponowany układ treści szczegółowych stwarza możliwość pogłębionej względem szkoły podstawowej refleksji nad dziejami ojczystymi, z uwzględnieniem szerokiego kontekstu uwarunkowań wewnętrznych i międzynarodowych.

Treści z zakresu rozszerzonego są zintegrowane z zapisami dla zakresu podstawowego – ich realizacja w oddziałach klasowych z rozszerzoną historią powinna być zatem prowadzona w sposób koherentny. Nauczyciel w procesie nauczania – uczenia się może swobodnie (w ramach przewidzianej siatki godzin) rozkładać akcenty na różne wiązki tematyczne, uwzględniając możliwości i zainteresowania swoich uczniów. Wymagania określone w podstawie programowej nie są gotowym programem nauczania i w żadnym wypadku nie mogą być traktowane jako zestaw tematów lekcji. Stanowią rejestr zakładanych umiejętności, które ma opanować absolwent szkoły ponadpodstawowej i jako takie będą podstawą do konstruowania arkusza maturalnego z historii.

W procesie lekcyjnym i przy okazji zadań domowych nauczyciele i uczniowie powinni wykorzystywać wszelkie dostępne zasoby źródeł i opracowań historycznych. Postęp technologiczny stwarza coraz szersze możliwości docierania do świadectw minionej rzeczywistości – oznacza to, że uczeń i nauczyciel nie są skazani na tradycyjną dydaktykę.

Dobór stosowanych w procesie nauczania – uczenia się metod i środków dydaktycznych powinien być zależny od możliwości i potrzeb uczniów. Ich repertuar wyznaczają jedynie wiedza i wyobraźnia nauczycieli oraz entuzjazm uczniów. Swoboda w doborze zasad i metod nauczania, a także w zakresie wykorzystania środków dydaktycznych będzie stanowić o jakości nauczania historii i wynikających zeń efektów. Nieocenioną pomoc w misji historycznego edukowania młodych Polaków stanowią niezliczone instytucje publiczne i niepubliczne, których zasoby (w większości dostępne w wersjach elektronicznych) mogą stanowić źródło inspiracji i wsparcia dla uczniów i nauczycieli.

Dodatkowo ważne jest, aby w procesie nauczania wykorzystywać, w miarę możliwości, takie formy upamiętniania kluczowych wydarzeń historycznych, jak wycieczki do miejsc pamięci i muzeów, w tym: Muzeum Powstania Warszawskiego, Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie, Cmentarza Obrońców Lwowa.

Ważne jest, aby w procesie poznawania wydarzeń dotyczących tragicznych losów represjonowanych żołnierzy i osób cywilnych podziemia czasów II wojny światowej i lat powojennych, uczeń nie tylko rozumiał i umiał wyjaśnić pojęcia „Panteon Żołnierzy Wyklętych” oraz „Łączka”, ale miał możliwość rzeczywistego odbioru tych ważnych spraw.

Kluczowa wydaje się maksymalna personalizacja przeszłości i ilustrowanie omawianych zagadnień ikonografią i dokumentami audiowizualnymi, tak aby uczniowie mogli poznawać wydarzenia historyczne, jednocześnie je przeżywając. Warto jak najczęściej korzystać z różnych form pozalekcyjnej edukacji historycznej (wycieczki, pobyty studyjne, wymiany młodzieżowe, projekty, konkursy, akademie szkolne, uroczystości rocznicowe, rekonstrukcje historyczne, multimedialne wystawy muzealne itp.).

Treści nauczania obejmują 59 działów tematycznych, w których znajdują się wymagania z zakresu podstawowego i z zakresu rozszerzonego. Przyjęto następujące założenia realizacji poszczególnych działów tematycznych w danej klasie, biorąc pod uwagę podstawowy i rozszerzony zakres kształcenia:

1. klasa I – starożytność – średniowiecze;
2. klasa II – do 1815 roku;
3. klasa III – do 1939 roku;
4. klasa IV liceum ogólnokształcącego/klasy IV i V technikum – po 1939 roku.

Zaproponowany podział umożliwia nauczycielom położenie szczególnego nacisku na historię XIX i XX stulecia, której realizacja, począwszy od dziejów Europy i świata po kongresie wiedeńskim, powinna rozpocząć się w klasie III liceum ogólnokształcącego i technikum i być kontynuowana do zakończenia cyklu kształcenia w tych szkołach.